ეკლესიის წიაღში ორიგენიზმის მხილების პროცესი საკმაოდ ხანგრძლივი გახლდათ. ორიგენეს ერეტიკული სწავლებანი იმთავითვე შენიშნეს ეკლესიის წარმომადგენლებმა. ერესის საწინააღმდეგო დავა-კამათი პალესტინაში (იერუსალიმის ეკლესია), ეგვიპტესა (ალექსანდრიის ეკლესია) და კონსტანტინოპოლში, შეიძლება ითქვას, ერთდროულად მიმდინარეობდა. ადგილობრივ ეკლესიებში გაჩენილი ერესის საფრთხე შეუმჩნეველი არ დარჩათ იმ ეპოქის გამოჩენილ ღვთისმეტყველებსაც (წმ. ეპიფანე კვიპრელს, პატრიარქ თეოფილე ალექსანდრიელს, ნეტ. იერონიმეს, წმ. პეტრე იერუსალიმელს, წმ. მეთოდის, წმ. ევსტათის და სხვა).

   პირველი კრებსითი გადაწყვეტილება, ორიგენიზმის რიგ ერეტიკულ სწავლებათა მამხილებელი, მიიღეს ალექსანდრიაში, 399 წელს. ადგილობრივ კრებაზე, რომელიც პატრიარქ თეოფილეს ორგანიზებით შედგა. კრების განსაზღვრებანი მოგვიანებით დაადასტურეს იერუსალიმის, რომისა და კვიპროსის ადგილობრივმა კრებებმა. საკმაოდ გრძელი აღმოჩნდა იმ საზრისთა სია, რომლის გამოც ორიგენიზმი ბრალებელჰყვეს ერესში:

  * წმ. სამებაში ორიგენემ სუბორდინაცია შეიტანა. ის ირწმუნება, რომ ქრისტე ადამიანებთან მიმართებითაა ჭეშმარიტება, მაგრამ არა მამა-ღმერთთან მიმართებით. როგორც პეტრე და პავლე განსხვავდება მაცხოვრისაგან, ისე ძე — მამისაგან. ორიგენე ასევე ამბობდა, რომ ქრისტე მარადიულად არ იმეფებს, ამიტომ ლოცვა მხოლოდ მამისადმი უნდა აღვავლინოთ.

   * აღდგომილი სხეულები მოკვდავი იქნებიან და ხრწნას დაექვემდებარებიან.

   * ღმერთს არ შეუქმნია ანგელოზთა დასი, მათ თავიანთი იერარქია გააჩნიათ.

   * ეშმაკი ოდესღაც აღდგენილი იქნება თავის ძველ ღირსებაში.

   * სულებს შეუძლიათ მრავალგზის გადასახლდნენ სხვადასხვა სხეულებში.

   * ქრისტე ოდესღაც ჯვარს ეცმება დემონების გადასარჩენად.

   * ვარსკვლავების მიხედვით შეგვიძლია შევიცნოთ მომავალი.

   * ორიგენე არ უარყოფს მაგიის მოქმედებას და არ მიიჩნევს მას ბოროტებად.

   * სხეულები სულების დაცემის შედეგად შეიქმნა.

   * ღმერთმა შექმნა იმდენი ქმნილება, რამდენის მართვასაც შეძლებდა.¹

   მეოთხე საუკუნის ბოლოს ორიგენიზმის წინააღმდეგ ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური მებრძოლი იყო წმ. ეპიფანე კვიპრელი. მან ორიგენიზმის მამხილებელი ბრალდებების ნუსხა „პანარიონში" („панарион") მოათავსა.

   ორიგენიზმის წინააღმდეგ ბრძოლამ აპოგეას 530 წ. მიაღწია, რასაც წმ. იმპერატორ იუსტინეს ედიქტი მოჰყვა. პატრიარქ მინესადმი მიძღვნილ ეპისტოლეში ის ორიგენეს მამხილებელ ათპუნქტიან ბრალდებას აქვეყნებს. მოგვიანებით, 543 წ. კონსტანტინოპოლის ადგილობრივმა კრებამ ასახა ეს ფაქტი. განსაკუთრებული ყურადღების ღირსია მე-9 და მე-10 ანათემები:

   9) ვინც ამბობს, ან ფიქრობს, რომ დემონთა და უწმინდურ კაცთა სასჯელი დროებითია და გარკვეული დროის შემდგომ მას ექნება დასასრული, ანდა ის, რომ (სასჯელი ვითომდა დასასრული შემდგომ) მოხდება უწმინდურ კაცთა და დემონთა აღდგენა — ანათემა მას.

   10) ანათემა ამის გამომთქმელ, ადამანტად წოდებულ ორიგენესაც, მის უწმინდურ, გარყვნილსა და დანაშაულებრივ მოძღვრებასთან ერთად და ყველა იმათ, რომელთაც ასეთი აზრნი უპყრიათ, ანდა მათ (ე.ი. ასეთ აზრებს) იცავენ, ან როდესმე რაიმე სახით გაბედავენ მათ გამეორებას.²

   ამას ემატება 15 ანათემიზმი ორიგენიზმის წინააღმდეგ, რომლებიც XVII ს. ვენის ბიბლიოთეკაში იქნა აღმოჩენილი.3

   ორიგენიზმის საბოლოო, მსოფლიო კრების განაჩენიც მწიფდებოდა. კონსტანტინოპოლის 543 წ. ადგილობრივი კრების ათი წლის თავზე, 553 წ. V მსოფლიო კრება შედგა. მე-8 სხდომაზე მე-11 ანათემიზმში ვკითხულობთ:

   „ვინც არ შეაჩვენებს არიოზს, ევნომის, მაკედონის, აპოლინარს, ნესტორს, ევტიქის და ორიგენეს მათი უწმინდურ თხზულებებით, და ყველა სხვა დანარჩენ ერეტიკოსს, ბრალდებულთ და ანათემირებულთ წმ. კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიის ზემოხსენებული ოთხი მსოფლიო კრების მიერ, და ყველა ზემოთ ხსენებული ერეტიკოსების მბრძნობელმეტყველების მსგავსად, გარდაცვალებამდე ამ ურჯულოებებში მყოფთ — ანათემა".⁴

   ხოლო VI მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე მოხდა V მსოფლიო კრებების ანათემების დადასტურება. კრების წმ. მამებმა განაჩინეს: „ამ მამებმა თეოროდე მომფსუესტელი, ნესტორის მასწავლებელი, ასევე ორიგენე, დიდვიმე და ევაგრე ერთობლივად შეაჩვენეს და განაშორეს, რადგან იმათ ელინური ზღაპრები განაახლეს და წარმომავლობა და გარდაქცევა ზოგიერთი სხეულისა და სულისა კვლავ სამარცხვინოდ წარმოგვიდგინეს სიზმრისეულ ოცნებებში მოხეტიალე გონებით და მკვდრეთით აღდგომის წინააღმდეგ უსჯულოდ და უგუნურად გამოვიდნენ".⁵

   ცნობილია, რომ VI მსოფლიო კრების მე-14 სხდომაზე შედგა V მსოფლიო კრების ზოგიერთი დოკუმენტისა და დადგენილების ვრცელი განხილვა; დადასტურდა, რომ ისინი კრების შემდეგ შეგნებულად იყო დამახინჯებული მონოთელიტების მიერ: წმ. მამებმა მიუთითეს კონკრეტულ ადგილებზე და ანათემას გადასცეს ყველა, ვინც აყალიბებდა V მსოფლიო კრების დადგენილებებს.⁶

   ეს მათ საპასუხოდ, ვინც მიიჩნევს, რომ ორიგენეს სახელი ხელოვნურად იყო ჩამატებულიო (მსგავსი რამ არ დასტურდება, წინააღმდეგ შემთხვევაში VI მს. კრება უკვე აღარ მოიხსენებდა ორიგენეს), პირიქით: ეჭვია, რომ ერეტიკოს ორიგენეს ბრალდების უფრო ვრცელი მასალა არსებობდა და ის განადგურებული იყო მონოთელიტების მიერ.

   VII მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე განისაზღვრა: „მათთან ერთად ანათემას გადავცემთ ორიგენეს; ევაგრესა და დიდვიმის ბოდვებს, როგორც ეს განსაზღვრა წინამორბედმა მეხუთე მსოფლიო კრებამ".⁷

   ნიშანდობლივია, რომ VII მსოფლიო კრება საერთოდ არ ახსენებს „სამ თავს" („Трех глав") ანუ თეოდორე მაფსუესტელს (მთლიან სწავლებას), თეოდორიტე კირსელისა და ივა ედესელის ზოგიერთ ნაშრომს, არამედ თავის მთავარ საქმეს ეს კრება მიიჩნევს კონკრეტულად ორიგენესა და მის მიმდევართა ანათემირებას.

   თანამედროვე ნეოორიგენისტების გასაგონად: V მსოფლიო კრების მე-8 სხდომაზე გაჟღერებული მე-11 ანათემიზმი ეხება მათაც, ვინც „ზემოთ ხსენებული ერეტიკოსების (მათ შორისაა ორიგენეც) მსგავსად მეტყველთ — ანათემა".⁸

   ამრიგად, ყოვლად მიუღებელია „აკადემიური" (უფრო სწორად „კაბინეტური") მიდგომა, თითქოს ორიგენიზმი არ ყოფილა ანათემირებული მსოფლიო კრებებზე. ამის მორიგი დასტურია პალესტინაში მოღვაწე ორიგენისტ-ბერების პოზიციაც:V მსოფლიო კრების შემდეგ მათ შეწყვიტეს ურთიერთობა თავიანთ მღვდელმთავართან.⁹

   ამასვე ადასტურებს ორიგენისტული კამათების თვითმხილველი ღირსი კირილე სკიფოპოლელი (560). ის წერს: „იმპერატორი იუსტინე მამაცურად აღუდგა წინ ნესტორისა და ორიგენეს ერესებს; V მსოფლიო კრებაზე აღმოფხვრა და ანათემას მისცა ორიგენე და თეოდორე მაფსუესტელი, ასევე წყევას მისცა ევაგრეც და დიდვიმიც, საყოველთაო აღდგომის (აპოკატასტატისის) სწავლების გამო".¹⁰

   მნიშვნელოვანი ფაქტია, რომ ორიგენიზმის ანათემიზმი დადასტურებულია ანტიოქიის ადგილობრივ კრებაზე, უშუალოდ 553 წ., V მს. კრების წინ პატრიარქ ეფრემ ანტიოქიელის დროს.¹¹

   VI მსოფლიო კრების საქმეებში (Деяния) მოცემულია წმ. სოფრონი იერუსალიმელის წერილი პატრიარქ სერგისადმი, სადაც ვკითხულობთ:

   „ვცნობთ ასევე მეხუთე და წმ. მსოფლიო კრების ყველა განსაზღვრებას... მან (კრებამ) აღმოფხვრა და ანათემას მისცა პირველყოვლისა უგუნური ორიგენეს ყველა ბოდვა, რომლებიც სავსეა ყოველგვარი უწმინდურებით; მასთან ერთად ევაგრე და დიდვიმი, მათი ყველა წარმართული და საშინელი ზრაპარმეტყველება".¹²

   საგულისხმოა წმ. პატრიარქი ფოტის სიტყვაც (886). თავის ეპისტოლეში „შვიდი კრების შესახებ" („О семи Соборах") ის წერს:

   „V მსოფლიო კრებამ ბრალეულყო და ანათემირებულ ურწმუნოებით დასნეულებული ორიგენე, დიდვიმი და ევაგრე, რომლებმაც ღვთის ეკლესიაში ელინური მითოლოგიის დანერგვა განიზრახეს".¹³

   იმავე ბრალდებას ვისმენთ „ნომოკანონშიც" („Номоканон"), რომელიც ადასტურებს ორიგენეს, დიდვიმისა და ევაგრეს ანათემას და ჩამოთვლილია ყველა მათი ურჯულო სწავლება.¹⁴

   როგორც ვხედავთ, ორიგენიზმის ანათემას წყალი არ გაუვა, ეს უცილობელი ფაქტია, კრებსითად ყველა ოფიციალურ დონეზე იქნა ის ბრალდებული, ვით ერესი. ვერაფრით ვანუგეშებთ ნეოორიგენისტებს — არაფერი პირადული, ეს ეკლესიის დოგმატური განსაზღვრებაა.

დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე 

www.xareba.net - ის რედაქცია