ფსიქოლოგია ორი ძირითადი მიმართულებით ყალიბდებოდა: 1) გეშტალტფსიქოლოგია და 2) ფსიქოანალიზი.

   ორიოდე სიტყვით გეშტალტფსიქოლოგიის შესახებ. ის გერმანელი გეშტალტის მიერ იქნა დაარსებული. შემდეგ გერმანელი ფსიქოლოგების ერთგვარ კოლექტიურ სწავლებად ჩამოყალიბდა. ისინი დააკვირდნენ იმას, თუ როგორაა ფსიქოლოგიური პროცესები ორგანიზებული. გეშტალტფსიქოლოგიის სწავლების თანახმად, ადამიანის გამოცდილება განსხვავდება იმისაგან, რაც სავარაუდოდ ექნებოდა მხოლოდ და მხოლოდ გარე სტიმულის ფიზიკურ მახასიათებლებზე დამოკიდებულების შემთხვევაში. მათი ძირითადი სათქმელი იყო: „მთლიანობა იმაზე მეტია, ვიდრე ნაწილების ჯამი". მაგალითად: როდესაც ერთმანეთის გვერდიგვერდ ორი სინათლის წყარო ანათებს, ჩვენ სინათლის ერთ წყაროს ვხედავთ, რომელიც ორ მხარეს მიემართება (ასე მუშაობს ფირი). მათი აზრით, ფსიქიკური პროცესებიც ამგვარად მოქმედებენ ადამიანის ბუნებაზე, რაც მნიშვნელოვან მიგნებად იყო მიჩნეული ფსიქოლოგიაში. ამის საფუძველზე შემდეგში თანამედროვე კოგნიტური ფსიქოლოგია ჩამოყალიბდა, რომლის თანახმადაც ხორციელდება გონებისა და მისი პროცესების ინტერდისციპლინარული შესწავლა.

   დავუბრუნდეთ გეშტალტის ფსიქოლოგიას. მისი ანალიზისთვისაც კვლავ არქიმანდრიტი რაფაელის (კარელინი) ამონარიდს მოვიშველიებთ. შეკითხვას, თუ როგორ შეაფასებდა ის მორწმუნე ქრისტიანის გატაცებას გეშტალტის ფსიქოლოგიით, მან უპასუხა: 

   „სხვადასხვა ფსიქოლოგიური სკოლები თავიანთ სისტემებს განსხვავებულ დომინანტებს მიაწერენ. გეშტალტი ადამიანის განსაკუთრებულ გაგებაზე (შეცნობაზე), ვით ერთიანი სტრუქტურის ჩამოყალიბებაზე აცხადებს პრეტენზიას. მაგრამ მას არსებითად არაფერი ახალი არ მოუცია გარდა იმისა, რომ თავდაპირველად იყო ვნება, რომელიც დაკმაყოფილებას, რეალიზებას, განხორციელებას მოითხოვდა. ჩემი აზრით, სისტემა მიდის დასკვნამდე, რომ ნებისმიერი სურვილი უნდა იქნეს დაკმაყოფილებული, ხოლო ვნება - რეალიზებული. ამის გარეშე ადამიანი დაუკმაყოფილებელი და უბედური იქნება. ეს კროულის, ცნობილი ოკულტისტის ფილოსოფიაა. პრაქტიკულად ეს არის ქექვა ადამიანის სულში იმ მიზნით, რომ იპოვოს მისი საიდუმლო, დაფარული ვნება, რათა მანიპულირებდეს ამით. რაც ყველაზე მთავარია, ყოველივე ეს ცრუ ანთროპოლოგიურ წარმოდგენებზეა დაფუძნებული. ადამიანის სული საიდუმლოა. მისი გარკვეულწილად შეცნობა შესაძლებელია საიდუმლოებებში თანამონაწილეობით, მადლის მეშვეობით. დანარჩენი ვარაუდების, მოდელირების და ევროსტიკული სიყალბის სფეროა".1

   ფსიქოლოგია ადამიანს განიხილავს როგორც უსულო მექანიზმს და ამ მექანიზმის მართვისა და მანიპულირების საშუალებებს ასწავლის. ასეთი მიდგომა კი, როდესაც სულიერი არსება საგნად აღიქმება, ემოციურად გულგრილს ხდის ადამიანს, აცლის სიყვარულის უკანასკნელ ნაპერწკალს, რაც მის მოჩვენებით სულიერებაზე მეტყველებს. (გაგრძელება...)

1 Арх. Рафаил (Карелин). Вопрсы и ответы: частные вопросы жизни. Karelin –r.ru. Ответ полное 11/02 2006.