მას შემდეგ, რაც ბიზანტიამ და ბულგარეთმა ხელი მოაწერეს სამშვიდობო ხელშეკრულებას 927 წ. (რითაც დასრულდა ოცწლიანი ომი მათ შორის), კონსტანტინოპოლის საპატრიარქომ აღიარა ბულგარეთის ეკლესიის ავტოკეფალია და აღიარა მისი საპატრიარქო სტატუსიც: ბულგარეთის საპატრიარქო გახდა პირველი სლავური წარმოშობის ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია.

   საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია ავტოკეფალური გახდა 486 წელს, ხოლო საპატრიარქო სტატუსში აყვანილ იქნა 1010 წელს.

   საქართველოსა და ბულგარეთის ეკლესიების ისტორიაში ბევრი მსგავსებაა. ერთსაც და მეორესაც აღიარებული ავტოკეფალიები წაართვეს (ბულგარეთს კონსტანტინოპოლის, ხოლო საქართველოს - მოსკოვის ეკლესიამ). ორივეს კვლავინდებური აღდგენა (ბულგარეთისა 1872 წ. საქართველოსი - 1917 წ.) ხანგრძლივი მტკივნეული პროცესი იყო და დიდი ბრძოლის შედეგი. მანამდე კი სქიზმად მოიხსენიებოდნენ (მათ მიერ).

   სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესია ავტოკეფალური გახდა 1219 წ., ხოლო საპატრიარქოს სტატუსამდე (1346 წ.) ისიც სქიზმად ითვლებოდა (კონსტანტინოპოლის მიერ). რუსეთის მართლმადიდებლი ეკლესიის საპატრიარქო და მოსკოვის მიტროპოლიტი პატრიარქად ცნეს 1589 წელს.

   დღეს კონსტანტინოპოლის ეკლესიას უჭირს რუსეთის ეკლესიის სრულფასოვანი ავტოკეფალური სტატუსით აღიარება, თუმცა მას (რუსეთის ეკლესიის ავტოკეფალიას) სამი აქტი ადასტურებს:

   1) 1589 წ. მოსკოვის მიტროპოლიტ იობს კონსტანტინოპოლის პატრიარქმა იერემია II-მ პატრიარქის ტიტული უბოძა.

   2) 1590 წ. ტომოსის სიგელი გადაეცა.

   3) 1593 წ. საპატრიარქო და სინოდალური ტომოსი რატიფიცირებული იქნა კონსტანტინოპოლის მიერ.

   ისმის კითხვა: რომელი უნდა უარყოს კონსტანტინოპოლმა, რომ მოსკოვის ავტოკეფალურობა დააკნინოს? (თუმცა, როგორც აღვნიშნეთ, თავად მოსკოვიც, ჩვენ ქართველებს, ასე გვექცეოდა).

   მას შემდეგ, რაც მოსკოვის მიტროპოლიტი პატრიარქის ხარისხში იქნა აყვანილი, ხოლო აღმოსავლელ პატრიარქთა 1590 და 1593 წლის კრებებმა ეს გადაწყვეტილება დაამტკიცეს. მოხდა პენტარქიის ახალი გააზრება.

   თუკი გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ რუსეთი იმ პერიოდისათვის იყო ერთადერთი მართლმადიდებელი სამეფო, ბიზანტია კი ოსმალთა ბატონობის ქვეშ იმყოფებოდა, პოლიტიკური მოტივაციითაც მოსკოვის ეკლესიის საპატრიარქოდ გამოცხადება ისტორიული მნიშვნელობის სამართლიანობად შეიძლება მივიჩნიოთ.

   დღეს აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური ეკლესია მოიცავს ცხრა საპატრიარქოს: კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო; ალექსანდრიის საპატრიარქო; ანტიოქიის საპატრიარქო; ბულგარეთის საპატრიარქო; საქართველოს საპატრიარქო; იერუსალიმის საპატრიარქო; რუსეთის საპატრიარქო; რუმინეთის საპატრიარქო; სერბეთის საპატრიარქო. დანარჩენ ავტოკეფალურ ეკლესიებს მთავარეპისკოპოსი მართავს.

   გარკვეული პერიოდი ყოველივე ამ თანმიმდევრობითა და რიტმით ვითარდებოდა. 2011 წელს ელინური ეკლესიების (შეკრებისა) და 2016 წ. კრების შემდეგ, როდესაც კონსტანტინოპოლის პატრიარქის მოწვეულ კრეტის კრებას არ დაესწრო ბულგარეთის, საქართველოს, ანტიოქიისა და რუსეთის ეკლესიები, ვითარება რადიკალურად შეიცვალა.

   კონსტანტინოპოლმა გადაწყვიტა, რომ რუსეთის ეკლესიას არ ეკუთვნის პენტარქიაში (ხუთეულში) ადგილი და მის ნაცვლად კვიპროსის ეკლესია ჩასვა, რაც გაუგონარი კაზუსია სამართლებრივი თვალსაზრისით, თუმცა მივყვეთ მოვლენებს. (გაგრძელება იქნება...)

დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე 

www.xareba.net - ის რედაქცია