ამოსაბეჭდი ვერსია > მოდერნიზმის წარმოშობა და განვითარება

მე-20 საუკუნეში ტექნიკის არნახულმა განვითარებამ კაპიტალისტური თუ სოციალისტური ქვეყნებისთვის საერთო ტიპის მსოფლმხედველობა წარმოშვა. მას იმავე საუკუნის ბოლოს მოდერნიზმი ეწოდა. იგი სხვადასხვა (სოციალურ, პოლიტიკურ, რელიგიურ...) სფეროებში თავისუფალი აზროვნების განვითარებას გულისხმობდა. ბევრმა ზედმეტად იოლად შეხედა ამ ვერაგ მიმართულებას და ვერ იგრძნო მისგან მოსალოდნელი საფრთხე.

მოდერნიზმს საფუძვლად დაედო რამდენიმე ურთიერთგადაჯაჭვული მითი. ერთ-ერთი ძირითადი არის მითი პროგრესის შესახებ, რომლის თანახმად ცალკეული ქვეყანა თუ მთელი კაცობრიობა ეტაპობრივად, პროგრესის საფეხურებით მიდის მწვერვალებისკენ. ყველაფერი ძველი, როგორც უვარგისი, უგულებელყოფილია და ახლით, როგორც პროგრესულით, იცვლება. ბუნებრივად ჩნდება რწმენა, რომ ახალი ყოველთვის ჯობია ადრინდელს, რასაც მოსდევს ყველა დონეზე, ყველანაირი ფორმით გამოხატული გულგრილი დამოკიდებულება სიძველეთა მიმართ. მოდერნისტულმა მიდგომამ განაპირობა ძველი არქიტექტურული ძეგლების ნგრევა და ახალი მოდური ნაგებობების აშენება. პირადი მოხმარების დონეზე მითი პროგრესის შესახებ იმით გამოიხატება, რომ ადამიანებს სურთ შეიძინონ ახალმოდური ტანსაცმელი, ავეჯი, ავტომანქანა და ა.შ. ხალხი სახლიდან ძველ ავეჯს ყრის და ყიდულობს იმავე ნივთს... დაწნეხილი ფანერისაგან დამზდებულს. ყველა, ვისაც რაიმე სახსარი გამოუჩნდება, ამგვარად იქცევა, რათა "პროგრესს არ ჩამორჩეს".

სხვა, ფუძემდებლური მითი მოდერნიზმისა, სამყაროს ერთფეროვნებას ღაღადებს. ნაციონალური კულტურების განსხვავებულობა ჩამორჩენილობად და განუვითარებლობად მიიჩნევა, რაც ეტალონური კულტურის მიბაძვითა და მიდევნებით უნდა დაიძლიოს. ქვეყნის კულტურული განვითარება განიხილება როგორც გზა ერთფეროვნებისაკენ. აქედან დაედო სათავე ტრადიციული კულტურული ფასეულობების, მათ შორის ნაციონალური მუსიკის, ხელოვნების, ტანსაცმლის, მთლიანად მენტალიტეტის განადგურების ტენდეციას.

სამყაროს ერთფეროვნების შესახებ მითი გულისხმობს იმის რწმენას, რომ არსებობს ყველა სოციალური ჯგუფის, ერისა თუ ეპოქისათვის ერთი და მოსარგები ე.წ. "ეტალონური კულტურის" მოხმარების საგნები: ტანსაცმელი, საყოფაცხოვრებო ნივთები, მუსიკა, წიგნები და სხვ. ამის აუღიარებლობა, მასთან შეპაექრება ძველმოდურად, ჩამორჩენილობად, უაზრობად და ერთფეროვნების ერთგულებად აღიქმება. უცნაური პარადოქსია ჩვენს წინაშე: რაც მართლა ერთფეროვნული და უშინაარსოა, პროგრესულად და თანამედროვედ მიიჩნევა, ხოლო რაც სხვდასხვა კულტურებისთვის არის დამახასიათებელი - ნაირფეროვნება, ინდივიდუალობა და თავის-თავადობა, - პირიქით, რეგრესად ფასდება. ამაშია ჩვენი დროის ტრაგიკულობა.

Xareba.net - ის რედაქცია