თეატრალიზება ეკლესიის სწავლების ჭრილში - დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე

 

   ცნობილი ფაქტია, რომ დოგმატური მწვალებლობა მჭიდრო კავშირშია ზნეობრივ მწვალებლობასთან. ეკლესიის ისტორიას არაერთი მაგალითი ახსოვს, სადაც ერეტიკულ სწავლებათა ათვისების კვალდაკვალ ზნეობრივი დეგრადირების პროცესიც არ აყოვნებდა. კათოლიციზმისა და პროტესტანტიზმის დასავლეთში გაბატონების შემდეგ ღირებულებათა სისტემების ეტაპობრივი ცვალებადობაც შეინიშნება. თუ რომი განყოფამდე გმობდა თეატრსა და სანახაობებებს (მაინცისა და რომის VI კრებები), მეთერთმეტე საუკუნის შემდეგ, შეითვისა რა რიგი მწვალებლობები (ფილიოქვე, პაპის პრიმატი, უცდომელობა და მრავალი სხვა) მთლიანად შეიცვალა კათოლიციზმის დამოკიდებულება თეატრისადმი. ძველი ეკლესიისათვის მიუღებელი თეატრალურობა კათოლიკურ ღვთისმსახურებაშიც აღწევს (მაგ. რიტუალური ცეკვები ტოლედოში საშობაო მესის დროს).

   ცხადია, ჩვენ არ გვსურს იმის თქმა, რომ მათი ღვთისმსახურება მთლიანად თეატრალიზებულია, თუმცა უდავო ფაქტია: რაც უფრო სეკურალური ხდებოდა კათოლიციზმი, მით უფრო მეტი სანახაობრივი (თეატრალიზებული) ელემენტი (და გართობის სხვა საშუალებები, მაგ. კონცერტები, სპორტული წარმოდგენები, ლუდის ბარები და ა.შ.) აღწევდა მის წიაღში. ერთი სიტყვით, ნელ-ნელა ღვთისმსახურება თეატრალიზებული ხდებოდა, ხოლო თეატრი - სულ უფრო საკრალური და მისტიკური. ურთიერთშერწყმის, გაიგივების პროცესი გამოუცდელისთვის შეუმჩნეველი რჩებოდა, ხოლო ტრადიციული მამებისეული მემკვიდრეობის ერთგულისთვის - სრულიად ცხადი.

   უკვე XII საუკუნეში აბატი ელრედი ამხელდა იმ მღვდლებს, რომლებიც ღვთისმსახურებისთვის მიუღებელ ჟღერადობას (კივილი ან ჩურჩული) გამოსცემდნენ.

   მოგვიანებით, იეზუიტთა ორდენმა პროტესტანტიზმისგან თავის დაცვის, მრევლის მოზიდვის მიზნით გადაწყვიტა ღვთისმსახურებაში თეატრის გამოყენება (ბიბლიური ისტორიის სცენების გათამაშება, რიტუალების პომპეზურობა), რაც კათოლიციზმის შინაგანი დაცემისა და ხრწნის ნიშანი იყო.

   პროტესტანტიზმი უფრო მეტად სეკურალური აღმოჩნდა ამასოფლის საცთურებისადმი. ის სწრაფი ტემპებით იშლებოდა სხვადასხვაგვარ კონფესიებად და სექტებად. ამ საზოგადოებებისათვის თეატრლალიზებული სული (მოჩვენებითი რელიგიურობის) შემდეგში მოდერნიზმსა და რეფორმაციაში (იგივე მოჩვენებით რწმენაში, სინამდვილეში კი - ურწმუნოებაში) გადაიზარდა. ცნობილი ფაქტია: გასული საუკუნის 70-იან წლებში ბირმინგემში რამდენიმე კონფესიის, მათ შორის კათოლიკეთა, ანგლიკანელთა და მეთოდისტთა წარმომადგენლების შეკრება გაიმართა. იქ განიხილეს საკითხი, თუ ხელოვნების რომელი სახეა ჩვენს დროში ყველაზე პოპულარული. „სწავლული მამები" იმ დასკვნამდე მივიდნენ, რომ ასეთი სახე ცირკია და მღვდელმსახურებს ურჩიეს, თავიანთი რელიგიური მისიის უფრო წარმატებით შესრულებისათვის საცირკო ხელოვნება და ილუზიონიზმი შეესწავლათ.1

   მაგრამ უცილობლად უნდა აღინიშნოს: თუნდაც თეატრალური სანახაობა მიზნად ისახავდეს მაქსიმალურ მიახლოებას ბიბლიურ სცენებთან, წმინდანებთან, სინამდვილის შეცვლა თამაშით ხომ სრულიად ეწინააღმდეგება ეკლესიის სულისკვეთებას?!

   სამწუხაროდ, ის, რაც დასავლური დენომინაციებისთვის დასაშვები და მისაღებია, მართლმადიდებელი ეკლესიის დოგმატური ცნობიერების თანახმად, ყოვლად დაუშვებელია. ამის მიუხედავად, მართლმადიდებლურ ეკლესიების წიაღშიც (მოდერნისტი პირების მიერ) სულ უფრო ხშირად ვაწყდებით, ეკლესიის სივრცეში, (ეზოში, დარბაზებში) თეატრალურ ღონისძიებებს, სასულიერო პირების მიერ სპორტული ჯილდოების გადაცემასა თუ სხვა ეკლესიურ სულისკვეთებას, ტრადიციას, სწავლებას აცილებულ ღინისძიებებს.

   გარკვეულ ძალებს სურთ, ერთი მხრივ, ეკლესიის სიწმინდეები და უზენაესი ფასეულობები თეატრის სცენაზე გამოიტანონ, მეორე მხრივ, თავად თეატრალური სცენები ეკლესიის წიაღში შეიტანონ და დაამკვიდრონ.

   არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) შენიშნავს:

   „თუ დღეს ეკლესია თავისი პრეროგატივების ნაწილს თეატრს გადასცემს, ხვალ უცილობლად თვითონ თეატრი შემოიჭრება ეკლესიაში. თუ სახარების თეატრალურ დადგმებს შეეჩვევიან, ადამიანები ლიტურგიას არა მისტიკური, არამედ უკვე სხვა, მხატვრულ-თეატრალური თვალსაზრისით დაუწყებენ ყურებას, ლიტურგიისაგან ისინი განწმენდას კი არა, შთაბეჭდილებებს დაელოდებიან, არა სულიერ მდგომარეობას, არამედ ეფექტს, ბოლოს და ბოლოს, მღვდელი თავისი მრევლის - თეატრალების გავლენით იძულებული გახდება ითამაშოს ლიტურგია".2

   მართლმადიდებელმა ეკლესიამ, მსოფლიო და ადგილობრივი კრებების მეშვეობით კრებსითად დაგმო თეატრი:

   ელვერისა (IV ს.) და აფრიკის (408 წ.) კრებათა განჩინებები კრძალავდნენ მსახიობის მონათვლას მანამ, სანამ ის არ დადებდა პირობას, რომ სამუდამოდ დაანებებდა თავს ამ ხელობას. არლის (314 წ.) კრებამ დაადგინა, ზიარებისაგან განეყენებინა მსახიობები; კართაგენის კრებამ კი (397 წ.) განაწესა, რომ ყოფილი მსახიობები ეკლესიაში მხოლოდ სახალხო მონანიების შემდეგ მიეღოთ. თავიანთ თხზულებებში ქრისტიანი აპოლოგეტები თეატრს ცირკთან ერთად გმობდნენ. ტერტულიანე წერდა, თეატრში დღის სინათლეზე ღამის საქმეები ხდებაო.

   კართაგენის ადგილობრივი კრების მე-18 კანონი ქრისტიანებს უკრძალავს სანახაობების ყურებას. VI მსოფლიო კრების 51-ე კანონი უკრძალავს ქრისტიანებს თეატრალურ თამაშებზე, ცეკვებზე, გაწვრთნილი ცხოველების მონაწილეობით დადგმულ საცირკო წარმოდგენებზე სიარულს. ლაოდიკიის კრების 54-ე კანონი უკრძალავს მღვდლებსა და ეკლესიის მსახურებს ყოველგვარ სანახაობაზე დასწრებას, თუნდაც ისინი კერძო სახლებში ეწყობოდეს.

   ამრიგად, თეატრი და თეატრალური სანახაობები კატეგორიულად მიუღებელია მართლმადიდებლური (კრებსითი) თვალსაზრისით. ამაზე თვალის დახუჭვა კი არა, მაქსიმალურად მისი დაცვა მოგვეთხოვება. მაგრამ მოდერნისტებისაგან შეიძლება პასუხად მიიღოთ: „ეს ხომ ოდესღაც აფრიკაში იყო დაწერილი". (გაგრძელება...)

---

1 არქ. რაფაელი (კარელინი). მართლმადიდებლობა და ამა სოფლის ცდომილებანი. თბ. 2009. გვ. 170-171.

2 იქვე, გვ. 172.

დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე 

www.xareba.net - ის რედაქცია