საუბარი მოძღვართან - არქიმანდრიტი ლაზარე (აბაშიძე)

 

 

 

   1 კითხვა: ჩვენს, სულიერების თვალსაზრისით მძიმე დროში, მართლმადიდებლური ეკლესიის წიაღში ცხოვრების მსურველთათვის, ერთერთ ძირითად სირთულეს სულიერი მოძღვრის არჩევა წარმოადგენს. რა კრიტერიუმებით უნდა ვიხელმძღვანელოთ არჩევანის გაკეთებისას?

   პასუხი: წმ. პავლე მოციქულმა იწინასწარმეტყველა, რომ „დადგება დრო, როცა საღ მოძღვრებას არ მიიღებენ, არამედ თავიანთი გულისთქმებით ამოირჩევენ ყურის მაამებელ მასწავლებლებს" (2 ტიმ. 4.3). მე-19 ს-ში წმ. სერაფიმე საროველი გვაფრთხილებდა, რომ „მრავალი მღვდელმთავარი თუ სხვა სასულიერო პირი აარიდებს თავს მართლმადიდებლობის სრული სიწმინდით შენარჩუნებას", რომ „ასწავლიან ადამიანურ სწავლებასა და მცნებებს", მათი გულები, „მეტად განეშორებიან უფალს". ეს ნიშნავს, რომ ბოლო ჟამს მრავალი სასულიერო ხარისხით შემოსილი მოძღვარი ამა სოფლის სულისკვეთების შესაბამისად განსჯის, ცოდვილთა სხვადასხვაგვარ სისუსტეს წააქეზებს, მართლმადიდებლურ მოძღვრებას მიწიერი, დაცემული კაცობრიობის საამებლად შერყვნის.

   უკვე ხშირად ვხედავთ, როგორ ცდილობს მრავალი თანამედროვე რელიგიური მოღვაწე მთელ მსოფლიოში სასულიერო რელიგიური წარმოდგენები გაუბრალოებული აზროვნებით შეცვალოს, საკუთარი, ცოდვით დაცემული გონების მსოფლმხედველობით ყველა საიდუმლო განმარტოს. თვით უფალი სურთ წარმოსახონ დაცემული ადამიანის „ხატად და მსგავსად".

   შესაბამისად, ჩვენს დროში მორწმუნისათვის განსაკუთრებული საცდურია გახდეს ამგვარი მასწავლებლობის მსხვერპლი. იგი უნდა გაფრთხილდეს, რათა როგორმე არ აირჩიოს მოძღვარი „საკუთარი გულისთქმით", რომელიც მხოლოდ „ყურს აამებს", მსმენელის ნებას ასუსტებს და განაწყობს უფრო ღრმად ჩაეშვას ჩვეულ ვნებათა მორევში, რადგან პირიქით: ერთ-ერთ საიმედო ნიშანთაგანი მოძღვრის სწორად არჩევისას, არის ის, რომ იგი ხშირად ამხილებს თავის სამწყსოს შეცდომებში, შეეცდება განაშოროს როგორც დიდ, ისე მცირე ცოდვებს, დაეხმარება გულიდან ვნებების ამოძირკვაში, ტკბილი სიტყვით კი არ დაუმშვიდებს სინდისს, არამედ გამოაფხიზლებს მას, სახარებისეული სიტყვის მარილი, შეაზავებს, ასწავლის პირველ რიგში არ მიენდოს საკუთარ ხორციელ აზრებს, „ადამიანური სწავლება და მცნებები" უკუაგდოს და ღვთის მცნებების აღსრულებას შეუდგეს, მხოლოდ იმ მოძღვარს შეუძლია იყოს ჭეშმარიტად სულიერი მკურნალი, რომელსაც განსწავლულს ცხონების შესახებ წმ. მამათა მოძღვრების კითხვითა და მისი საქმით აღსრულებით - შეუძლია სწორად გამოიცნოს სნეულება, თავისი სახელი უწოდოს მას და ის მკურნალობა დაუნიშნოს (ხშირად მწარე და მტკივნეული, რომელიც ნამდვილად აღმოფხვრის სენს, და არა ის ცრუხელმძღვანელი, რომელიც მხოლოდ ეპირფერება ავადმყოფს, უმალავს სენის სიმძიმეს, ჯანმრთელს უწოდებს მას და წამლის ნაცვლად ტკბილ კანფეტს სთავაზობს, მომაკვდავს გადარჩენის ერთადერთ შესაძლებლობას ართმევს აქ და ახლა, ვიდრე არსებობს დრო - შეუდგეს საკუთარი სულის კურნებას...

   მე-2 კითხვა: დღეს, სასულიერო პირთაგან ხშირად გვესმის, რომ რწმენის საკითხებზე მათი გაურკვეველი წარმოდგენის მიუხედავად, ეპისკოპოსისა თუ სხვა სასულიერო პირის უსიტყვო მორჩილება გვმართებს. რამდენადაა გამართლებული ამგვარი მორჩილება?

   პასუხი: ეპისკოპოსი მოციქულთა მადლის მატარებელია, ქიროტონიის დროს მასზე სულიწმიდის მადლი გადმოდის, რომელიც უნდა შეეწიოს მას, ადამიანს - წარმართოს საეკლესიო საქმეები, იქადაგოს, ასწავლოს, რწმენის სიწმინდე შეინარჩუნოს, სულებს უმკურნალოს... მაგრამ თუკი ეს ადამიანი, რომელზედაც გარდამოვიდა მადლი, არ გამოავლენს თავისუფალ ნებას „ითანამშრომლოს" მასთან, არ გამოიჩენს ეკლესიის მამათა, მისი უძველესი მოძღვრებისადმი მორჩილებას, არ შეუდგება სულიერი ღვაწლის გზას, თუკი იაზროვნებს და იმოქმედებს თავისი პირვანდელი მეს განწყობისამებრ - იგი მადლს მხოლოდ დაბრკოლებად ექმნება. ხელს შეუშლის მის მოქმედებას, ღვთის ამ უდიდეს საჩუქარს თითქოს კედლად ან გაუმტარ საფარად ექცევა. მაშინ ღვთის სახელს ამოფარებული ეს ადამიანი საკუთარ, დაცემით გაუკუღმართებულ მოღვაწეობას ავრცელებს. ამგვარად ხომ წმ. ნათლისღებაც ნათელღებულს უზარმაზარ ნიჭსა და შესაძლებლობებს აძლევს, მაგრამ განა მონათლულთაგან ბევრი აზროვნებს და ცხოვრობს სულიერად? ასევე ბევრ მღვდელმთავარსა თუ სხვა სასულიერო პირს ვიცნობთ, რომლებიც საეკლესიო საქმეებს კი არ აწესრიგებენ, არამედ ანგრევენ, რწმენის სიწმინდეს კი არ იცავენ - ვერცხლისმოყვარებენ და ყველაზე მიწიერ მოძღვრებას ასწავლიან, ზოგჯერ რწმენის არასწორ გაგებას ავრცელებენ, სამწყსოს სულებს კი არ ამშვიდებენ, არამედ აბრკოლებენ და ეკლესიას განაშორებენ მათ, თავიანთი შვილებისათვის მამებს კი არა სასტიკ მონათმფლობელებს წარმოადგენენ. ისტორიაცა და ჩვენი დროც კარგად იცნობს მრავალ ასეთ „მწყემსს".

   ეკლესიის მასწავლებლის მორჩილება მხოლოდ იმ ზომითაა დასაშვები რა ზომითაც იგი ემორჩილება საეკლესიო სწავლებას, განმარტებულს წმ. მამათა მიერ!

   როგორც წმ. ეგნატე სტავროპოლელი და კავკასიელი ამბობს: „ჭეშმარიტი მორჩილება - ღვთის მორჩილებაა, ერთადერთი ღმრთისა, ის ვისაც არ ძალუძს თვით დაემორჩილოს ამ კანონს, დამხმარედ იმ ადამიანს ირჩევს, ვისთვისაც ღვთის მორჩილება მეტადაა ცნობილი (წერ. სხვ. პირებს 90) ე.ი. - თუ ასეთ ადამიანს ვემორჩილებით - ვემორჩილებით დაცემულ ადამიანურ ნებას. მაგრამ მორჩილების მიზანი უბრალოდ საკუთარი ნების უარყოფა კი არა საკუთარი ნების აღსრულებაა: „ნუ გახდებით ადამიანთა მონები", - გვაფრთხილებს მოციქული (1 კორ. 7. 23). ამგვარად, „საეჭვო" სასულიერო პირებთან დამოკიდებულებაში საჭიროა ხარისხისადმი პატივისცემა გამოვხატოთ, მივიღოთ მათ მიერ აღსრულებული საიდუმლოებანი, ავიღოთ კურთხევა, დავემორჩილოთ (როგორც ხელმძღვანელობას), უარვყოთ საკუთარი ნება, როცა ეს არ შეეხება რწმენის ან პრინციპულ საკითხებს, რომელთა გადაწყვეტა სულიერ გამოცდილებას მოითხოვს, ე.ი. სულიერი მორჩილება არ შეიძლება „უსიტყვო" იყოს, - პირიქით, იგი სიფრთხილესთან და მრავალ შენიშვნასთანაა დაკავშირებული.

   მე-3 კითხვა: როდის და ვის უნდა ვუსმინოთ და როდის - უბრალოდ დავემორჩილოთ?

   პასუხი: ჩვენი სული უპირველეს ყოვლისა, სიამაყისა და თვითნებობის ვნებითაა სნეული. ამიტომაც ქრისტიანისათვის სასარგებლოა ყველგან და ყოველთვის ებრძოლოს თვითნებობას, უარყოს თავისი ნება და დამორჩილდეს. სადაც არ უნდა იმყოფებოდეს იგი - თვით ყველაზე ურწმუნო საზოგადოებაშიც კი - მისთვის სასარგებლოა იყოს მორცხვი, მომთმენი, ბუზღუნის გარეშე შეასრულოს ვისიმე თხოვნა ან მითითება (თუ ეს მის ან ვისიმე სულს არ ავნებს). ეს ყველაფერი მორჩილების სკოლაა. მით უფრო საკუთარი ნების უარყოფა და მორჩილება სასულიერო პირისა, მოძღვრისა, მაგრამ ეს ყველაფერი - მხოლოდ ყოველდღიურ და არა იმ საკითხებში, რომლებიც თვით სულის ცხონებას ეხება. იმ საკითხებში, რომელთა გადაწყვეტაზე ჩვენი სულის ცხონებაა დამოკიდებული, ჩვენი შინაგანი მდგომარეობა, ჩვენი რწმენა, ღვთისაკენ სავალი გზის ამორჩევა და სხვა ამგვარი: მხოლოდ იმ პირთაგან მივიღოთ რჩევა და დავემორჩილოთ, რომელთაც თვით გააჩნიათ სულიერი გამოცდილება, კარგად იცნობენ წმ. მამათა სწავლებას და რაც მთავარია, საკუთარი ცხოვრებით მისდევენ მას.

   ხოლო როგორ გავარჩიოთ მეორეხარისხოვანი (როცა ჩვენ უნდა დავემორჩილოთ) მთავარისაგან (როცა ხშირად მორჩილება კატეგორიულად დაუშვებელია) წმ. მაქსიმე აღმსარებლის სიტყვები დაგვეხმარება, რომლითაც მონოთელიტთა მფარველის, იმპერატორ კონსტანსის დესპანებს მიმართა, რომლებიც წმინდანისაგან წინასწარ მოითხოვდნენ მეფის სურვილის აღსრულების აღთქმას: „თუკი მეფე მიბრძანებს იმას, რასაც დროებითი და წარმავალი მნიშვნელობა აქვს, არ ეწინააღმდეგება ღმერთს და არ ავნებს სულის სამუდამო სიცოცხლეს, მე მას სიამოვნებით აღვასრულებ" (წმ. დიმ. როსტ. ცხ.).

   მე-4 კითხვა: ხშირად ვისმენთ მოსაზრებას, რომ მიუხედავად ზოგიერთი სასულიერო პირის აშკარა ანტიმართლმადიდებლური აზრებისა და ქადაგებისაც კი - ჩვენ არ უნდა „განვიკითხავდეთ" მას ვიდრე იგი ეკლესიის წიაღში იმყოფება და არ განუკვეთავთ. არის თუ არა ცოდვა ვუამბოთ სხვებს მოძღვრის ამ შეცდომების შესახებ? როგორ განვასხვავოთ განკითხვა სხვისი ცოდვების გამო შეშფოთებისა და წუხილისაგან?

   პასუხი: როცა ვხედავთ, რომ ვიღაც სცოდავს, რწმენის წინააღმდეგაც კი, სამწუხაროდ, უფრო ხშირად კი არ ვწუხვართ ამ ადამიანსა და მის ცოდვებზე, იმდენად მისი გამოსწორება კი არ გვსურს, რამდენადაც მის დამცირებას, დაცინვას ვიწყებთ. ზოგჯერ რაღაც ბოროტი სიხარულით ვუყვებით სხვებს და რატომღაც გვსიამოვნებს გულით ვატაროთ მკაცრი მსჯავრი ამ ცოდვილის მიმართ და თითქმის ამოვშლით მათ ცხონების გზაზე მყოფთა სიიდან. ეს ბოროტი განკითხვაა, მაგრამ თუ ვხედავთ იმას, როგორ სცოდავს ჩვენი ძმა, ცდება რწმენის საკითხებში, ღრმად ვწუხვართ მასზე, ვნაღვლობთ, მთელი გულით გვსურს დავეხმაროთ, ვფიქრობთ როგორ გაკეთდეს ეს, ამის შესახებ სხვებს ვეთათბირებით, ვუზიარებთ ჩვენს შეშფოთებას - ეს განკითხვა კი არა სიყვარული და მოყვასზე ზრუნვაა, ღვთის მცნების აღსრულება.

   ხედავდე, როგორ ცდება მოძღვარი, არასწორი გზით მიდის, თან მიჰყავთ თავისი სამწყსო და გაჩუმდე? არ იტანჯებოდე ან ფიქრობდე რით უშველო, ძმებთან ერთად შეშფოთებით არ განიხილავდე როგორ იმოქმედო? სად არის ჩვენი ქრისტიანობა? რაღაა იგი? როგორი „ქრისტესმიერი ძმანი და დანი" ვართ, როგორღა ვუწოდებთ მოძღვრებს „მამებს"? განა შვილი, რომელიც ხედავს მამას, რომელიც უფსკრულში იჩეხება, არ მიიჩქარის მის გადასარჩენად? ქრისტეს ეკლესია მარტო ერთი „ოჯახი" არ არის, იგი ქრისტეს სხეულია! და „თუ ერთი ასო იტანჯება" ამ სხეულისა, „მასთან ერთად ყველა ასო იტანჯება" (1 კორ. 12. 26). სწორედ ახლა უნდა ვიჩქაროთ, გავაკეთოთ ყველაფერი რათა ეს ადამიანი უფრო მეტად არ განეშოროს, რომ არ მოკვეთონ იგი ეკლესიის სხეულიდან თავისი ანტიმართლმადიდებლური აზრების გამო.

   მე-5 კითხვა: რას ნიშნავს „გიყვარდეს მოყვასი შენი"?

   პასუხი: მოყვასის ჭეშმარიტი სიყვარული მხოლოდ ღმერთშია შესაძლებელი. მხოლოდ ჭეშმარიტად მორწმუნე ქრისტიანს, სულის ცხონების მძებნელს შეუძლია სწორად ესმოდეს კაცობრიობის სიცოცხლის მიზანი, სულის მნიშვნელობა, მოყვასში ღვთის ხატის თაყვანისცემა, სულიერი ერთობისა და ღმერთში სიახლოვის ძებნა. ურწმუნო ადამიანი მარადისობაზე არ ფიქრობს, ცხოვრების მთელ არსს მიწიერ, წარმავალ სიამეში ხედავს, ცოდვას ემონება და სამუდამო დაღუპვას უმზადებს თავს. და ვაი, მას, ვისაც იგი შეიყვარებს, ის იმ ადამიანის თან გაყოლებას შეეცდება. მაგრამ ჩვენც, ქრისტიანები, რა ხშირად ვცოდავთ ქრისტიანული სიყვარულის წინაშე. რა ხშირად ვუზიარებთ მეგობრობისა და სიყვარულის სახელით მოყვასს სულისათვის უსარგებლო გასართობებს, ვთავაზობთ ცოდვიან საცდურს, სრულებით არ ვზრუნავთ იმაზე, ცხოვრობს თუ არა მოყვასი სულის ცხონებისათვის. ამგვარად, ჭეშმარიტი სიყვარული მუდამ შენთანაა: გულმოდგინებით - მოყვასის სულის გადასარჩენად, სურვილითა და მცდელობით - დაეხმაროს მას ცხონების გზაზე გასაძლიერებლად, წუხილით - როცა იგი ამ გზას აცდება.

   მე-6 კითხვა: ვარღვევთ თუ არა ჩვენ ღვთის მცნებას მოყვასის სიყვარულის შესახებ, როცა ვამხილებთ ძმის ცოდვას?

   პასუხი: მცნება მოყვასის სიყვარულის შესახებ პირველ რიგში საქმიან ზრუნვას, განცდას, თანაგრძნობას გულისხმობს, როცა მოყვასი ჭეშმარიტ გზას აცდება, გულმოდგინე მისწრაფებას - გავუწიოთ მას დახმარება, დავუბრუნოთ მართალ გზას. მაგრამ არსებობს საკითხის მეორე მხარე - როგორი მოქმედებაა უფრო ნაყოფიერი სხვადასხვა კონკრეტულ შემთხვევაში და როგორი კადნიერება გაგვაჩნია ღვთის წინაშე ვიტვირთოთ ძმის სნეულების კურნება. ამ საკითხს არცთუ მცირე წინდახედულება სჭირდება. წმ. წერილი ხშირად გვასწავლის როგორ შევაგონოთ მოყვასს, ასეა იგავნში: „ფარულ სიყვარულს აშკარა მხილება სჯობია" (27, 5) იქვე „მამხილებელი კაცი ბოლოს უფრო მეტ წყალობას ნახავს, ვიდრე ლაქარდიანი ენის პატრონი" (28-23). „მტრობა ნუ გექნება გულში შენი მოძმისადმი, ამხილე შენი ახლობელი და ცოდვა არ იქნება შენზე" (ლევ. 19.17). „როცა ბოროტეულს ვეტყვი: სიკვდილით მოკვდები - მეთქი, შენ კი არ გააფრთხილებ მას და არაფერს ეტყვი ბოროტეულს ბოროტი გზიდან ჩამოსაშორებლად, რომ გადარჩეს, მოკვდება ბოროტეული თავის უკეთურებაში და მის სისხლს შენ მოგკითხავ. თუ შენ გააფრთხილებ ბოროტეულს, მაგრამ არ მოიქცევა თავის ბოროტებიდან და ბოროტი გზიდან, ის თავის უკეთურებაში მოკვდება, შენ კი გადარჩენილი გყავს შენი თავი" (ეზეკ. 3. 18-19) „ხოლო თუ შენი ძმა შეცოდავს, მიდი და ამხილე იგი, როცა მარტონი იქნებით, თუ გაგიგონებს შეგიძენია შენი ძმა, ხოლო თუ არ გაგიგონებს წაიყოლე კიდევ ერთი ან ორი სხვა" (მათე. 18.15.16) „თუ შენმა ძმამ შეგცოდოს, გაუწყერი მას; თუ მოინანიოს, მიუტევე" (ლუკ. 17-3) „ჩემო ძმებო, თუ ვინმე თქვენგანი გადაცდება ჭეშმარიტებას და ვინმე მოაქცევს მას, იცოდეს, რომ ცოდვილის მომქცევი მისი ცდომილების გზიდან, სიკვდილისაგან იხსნის სულს და მრავალ ცოდვას დაფარავს" (იაკ. 5. 19. 20). მაგრამ მეორეს მხრივ „რად უყურებ ბეწვს შენი ძმის თვალში, ხოლო საკუთარ თვალში დირესაც კი არ ამჩნევ?... ჯერ შენი თვალიდან დირე ამოიღე და მერე დაინახავ, როგორ ამოიღო ბეწვი შენი ძმის თვალიდან" (მათ. 67. 3, 5). ე.ი. წუხილი მოყვასის განკურნებისათვის აუცილებელია და იგი განუყოფელია ქრისტიანული სიყვარულის გაგებისაგან! მაგრამ გადახედვას მოითხოვს ისიც, საიდან მომდინარეობს სურვილი ამხილო ძმა, ჭეშმარიტია თუ არა ეს მოშურნეობა მოყვასის გადასარჩენად, თუ ეს ჩვენი მოუთმენლობაა, გაღიზიანება, სიფიცხე ან მედიდურობა რომლებიც გვაბრმავებენ და აბუქებენ ძმის ცოდვას, („ბეწვი და დირე"). საჭიროა გავითვალისწინოთ, რომ არის ცოდვები, რომელზედაც წუხს, რომელსაც ინანიებს, მაგრამ ჯერ არ ძალუძს მათი დაძლევა, ამ შემთხვევაში საჭიროა მოთმინება, ლოცვა, შემწყნარებლობა, ღვთის წყალობის ლოდინი და არა მკაცრი მხილება და დაჟინებული ძალდატანება ძმაზე. მაგრამ თუკი მოყვასი ცდება რწმენის საკითხებში - აქ ლოდინი დაუშვებელია და შეცდომა სასწრაფოდ უნდა გამოსწორდეს - არასწორი რწმენა ხომ ყველა ცოდვაზე სახიფათოა - იგი უნაყოფოს ხდის თვით ყველაზე სათნო (გარეგნულად) ცხოვრებას!