პოსტმამებისეული ღვთისმეტყველება - დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე

 

 

 

   ახალ დროებაში პოსტმოდერნისტული კულტურა და პოსტმამებისეული* ღვთისმეტყველება ერთიანი განუწყვეტელი ჯაჭვია, რომელიც „ახალ რელიგიას" ქმნის. ეს ახალი რელიგიური მსოფლმხედველობა ადამიანის „აბსოლუტურ თავისუფლებაზე", „ინდივიდუალიზმზე", „შემოქმედებაზეა" დაფუძნებული. პოსტმამებისეული ღვთისმეტყველება მისი ერთ-ერთი სახეობაა.

   თანამედროვე, იგივე მასობრივი კულტურის უმთავრესი ორიენტირი ეგოცენტრული ადამიანი გახდა. ის ცხოვრების არსს განუწყვეტელ გართობასა და საკუთარი თავის სიყვარულში ხედავს. ამიტომ როგორც თანამედროვე კულტურის, ისე თანამედროვე ღვთისმეტყველების წყარო, მიზანი, არსი არა ღმერთი, არამედ დაცემული, ეგოცენტრული ადამიანია. ჯერ კიდევ ჟ.ჟ.რუსო ამბობდა: გამოიყვანეთ მაყურებელი სახილველზე; თავად მაყურებელი წარმოაჩინეთ მსახიობად; დაე, ყოველი ადამიანი ხედავდეს მას და მას კი უყვარდეს საკუთარი თავი სხვაში... დაე, ექნებათ დღესასწაული.

   „ახალი რელიგიის" ძირითადი პრინციპი, არსებითი მნიშვნელობა არა აქვს კულტურულ სფეროსა თუ რელიგიაში, ერთია: განთავისუფლდი ყოველგვარი პრინციპისაგან, მით უფრო ჭეშმარიტი ორიენტირებისაგან - იცხოვრე როგორც გსურს, იყავი „პროგრესული", „წარმატებული", „შემოქმედებითი". აღნიშნული მეთოდიკისა თუ მიდგომის თანახმად, რეალური პრობლემების დავიწყება, უგულებელყოფა და მოგონილ, ვირტუალურ სამყაროში გადასვლა ძალიან ადვილია. ეს თანმიმდევრული გეგმით ვითარდება. ნებისმიერი გადახვევა ამ გზიდან ცხადდება ფანატიზმად, ჩამორჩენილობად. შედეგი? „თვითშემოქმედობითობა", „თვითრეალიზაცია" და მისთანანი ამქვეყნიური „გადარჩენის" სიმბოლოდ იქცა. საღვთისმეტყველო ჭეშმარიტებანი კი მეორეხარისხოვანი გახდა ახალი დროებისა და პროგრესის ფონზე.

   თანამედროვე დასავლური თეოლოგია უკვე დიდი ხანია ეკლესიის სწავლებით აღარ იკვებება. ის პოსტმოდერნისტული კულტურის „კონტექსტში" უფრო მოიაზრება, ვიდრე საღვთისმეტყველოში. რას ნიშნავს პოსტმოდერნისტული კულტურის გამოყენება ღვთისმეტყველებაში? ეს ნიშნავს, უარყო დოგმატი, კანონი, ლიტურგიკა და თავად წმინდა წერილიც კი. მათი პირვანდელი გაგება თურმე ახლებურით უნდა შეიცვალოს. მეტიც: ისინი თანამედროვე სამყაროში ფარდობითად ცხადდება. შედეგი კი ის გახლავთ, რომ არ არსებობს ერთხელ და სამუდამოდ დადგენილი სარწმუნოებრივი სწავლება და ზნეობა. აქედან გამომდინარე, აქტუალური შეიქნა ინდივიდუალური მიდგომა ღვთისმეტყველებაში, ვით ხელოვნებისადმი, რომელიც პოსტმოდენისტულ ეპოქაში საკვანძო მნიშვნელობა შეიძინა. პრინციპი - „მრწამს ისე, როგორც მსურს" - არა ქუჩიდან, არამედ ინტელექტუალური სამყაროდან მობრძანდა. თავად რომის პაპმა იოანე პავლე II-მ საჯაროდ განაცხადა: „ევროპული კულტურა ინტელექტუალების აპოსტასიის შთაბეჭდილებას ტოვებს, რომელიც ისე ცხოვრობს, თითქოს ღმერთი არ არსებობსო".1

   ამდენად, რადიკალური შემოტევები ქრისტიანობის მისამართით არა აშკარა ათეისტებისაგან, არამედ თავად ქრისტიანულად წოდებული საზოგადოებისაგან მომდინარეობს; მათგან, საკუთარი ინტელექტის, ვით უტყუარი ორიენტირის საფუძველზე, თავად ღვთისმეტყველების შეცვლა რომ განიზრახეს.

   მართლმადიდებლური ესქატოლიგიის თანახმად, პოსტმოდერნისტული ეპოქა სულ უფრო და უფრო ანტიქრისტიანული ხდება. თანამედროვე ღვთისმეტყველების ანალიზი ცხადყოფს, რომ მას ასაზრდოებენ „პარიზის სკოლის" თეოლოგები, რომლებმაც, თავის მხრივ, დასავლური იდეოლოგიების საფუძველზე ააგეს თავიანთი ღვთისმეტყველება. სწორედ მათი ბაგეებით გახმიანდა „პიროვნული ღვთისმეტყველების", „ქრისტიანული პერსონალიზმის" და ა.შ. თეზები, რაც სრულიად უცხოა მამებისეული ღვთისმეტყველებისთვის. ამიტომაც ეწოდა მას პოსტმამებისეული, მეტაპატრისტიკული. ტერმინი „პოსტმოდერნისტული" კარგადაა შერჩეული მისი მნიშვნელობის მართებულად წარმოჩენისათვის, რადგან მას მართლა არაფერი აქვს საერთო მამებისეულ ღვთისმეტყველებასთან. ამიტომაც „პარიზელთა" ნაშრომების კითხვისას ადამიანი გრძნობს, რომ ეს არ არის ის, რაც გვასწავლეს წმინდა მამებმა, ეს ახალი მიდგომაა ღვთისმეტყველებაში, დაფუძნებული პოსტმოდერნისტული კულტურისა, ახალ მოდას, ახალ რელიგიურ ხედვებს აყოლილი იოლად უარყოფს ეკლესიის დოგმატურ და კანონიკურ სწავლებას, ხოლო „თავისუფალ", „შემოქმედებით", „ინდივიდუალურ" მიდგომას ღვთისმეტყველებაში მთავარ სათნოებად აცხადებს. გერმანელი იდეალისტები წერდნენ: სული, ღვთის ყოველგვარი ჩარევის გარეშე, თავისთავად ქმნის სიკეთეს. ამგვარ „რელიგიურ" ხედვაში გნოსტიკური შინაარსი დევს - ე.ი. ყველა პრობლემის გადაჭრა არა ჭეშმარიტი ორიენტირით, არამედ ღვთაებრივისა და კაცობრივის, იმქვეყნიურისა და ამქვეყნიურის შეერთება-ერთობითაა შესაძლებელი. ამან განაპირობა ღვთისმეტყველებაში „ნეოპატრისტიკული სინთეზის" (მ.გ. ფლოროვსკი) დამკვიდრება. ეს იყო მამებისეული სწავლებისა და გერმანული კლასიკური იდეალიზმის ნაზავი, რომელიც II-III ს.ს-ის ნეოპლატონურ იდეებს ეფუძნება. შედეგად, ღვთისმეტყველებაში კომპრომისული, ეკუმენისტური თეზები ინერგება, სადაც ეკლესიის სწავლების, არსის გაგებაც ორგვარი, „კანონიკური" და „ქარიზმატული" (მ.გ. ფლოროვსკი) ხდება. აქედან იღებს სათავეს სხვა კონფესიებსა და რელიგიებში „ეკლესიის" ძიება, რაც სხვადასხვა თეორიების (ნათლისღების, განშტოების, ორი ფილტვის და ა.შ.) შემოღებით ხორციელდება.

   საქმე ისაა, რომ მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებას თავისი კრიტერიუმები გააჩნია, რომლის მცირეოდენ გადახვევასაც კი ჭეშმარიტი სწავლების დამახინჯებამდე მივყავართ. არქიმანდრიტი სოფრონი (სახაროვი) ამბობდა: „ეკლესია, ვით საღმრთო გამოცხადების სისავსის მცველი, თავისი დოგმატური სწავლებით არ იძლევა დადგენილი საზღვრების გადალახვის უფლებას. დოგმატები ამყარებენ ადამიანის გონებას ჭეშმარიტებაში. იმისათვის, რომ ვიდგეთ ჭეშმარიტებაში, გონებამ უნდა შეწყვიტოს თვითნებური აზროვნება და უზენაეს სფერომდე ამაღლდეს".2

   ამრიგად, ჭეშმარიტი ღვთისმეტყველება, როცა სულიწმიდა წმ. მამათა და მასწავლებელთა ბაგეებით განგვიცხადებს ჭეშმარიტ დოგმატებს, ეს დოგმატები კაცობრივი გააზრებისთვის მისაწვდომად ყალიბდება. ამიტომაც დოგმატის განსაზღვრის ენა უნდა იყოს მკაფიო და ზუსტი, და არა ორაზროვანი, ბუნდოვანი, როგორც თანამედროვე ღვთისმეტყველებაშია. ეს ბუნდოვანება არა მხოლოდ ღვთივსულიერი ცხოვრებისა და ასკეზის დაკარგვის, არამედ თავად დოგმატური ღვთისმეტყველების საწყისების, ანუ წმინდა მამებისადმი ნდობის დაკარგვის მანიშნებელია.

   ასე რომ, თეოლოგიაში ადამიანის ინდივიდუალური მისწრაფებანი იზღუდება წმინდა დოგმატებით, რასაც ეკლესიის საზღვრები ჰქვია. შესაბამისად უადგილოა, უმართებულოა მისი დაყოფა „კანონიკურ" და „ქარიზმატულ" საზღვრებად. ღვთისმეტყველება მარტოოდენ მამებისეულ კალაპოტში უნდა ვითარდებოდეს. თუ თეოლოგი გვთავაზობს ეკლესიის მამებისეულ სწავლებას, ვით კერძო აზრს, ეს არამართლმადიდებლური და მცდარი საღვთისმეტყველო აზროვნების მკაფიო ნიშანია. რა თქმა უნდა, არანაირი მნიშვნელობა არა აქვს, ეს თეოლოგი მაღალი წოდების იერარქია თუ პროფესორი.

დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე 

---

*პოსტმამებისეული - იგივე მეტაპატრისტიკული, ე.ი. წმ. მამების მსოფლმხედველობისა და სწავლების უგულებელმყოფელი. 

1ციტ. Диак. И. Маслов. Недоумение о современном богословии. blagogon.ru.

2Арх. Софроний (Сахаров). Единство Церкви по образу Святой Троиды. М. 2000. Поломник. Стр. 63.