რა არის მონაზვნობა - არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) (ნაწილი II)

 

   რატომ ახდენს სასწაულებს წმიდანების არა მარტო ლოცვა, არამედ ნივთებიც კი, რომლებიც მათ ეკუთვნოდათ? რატომ აქვს მაკურნებელი ძალა მათი ხელით ამოთხრილ წყაროს წყალს? რატომ ცდილობენ ქრისტიანები მოილოცონ ის ადგილები, სადაც ცხოვრობდნენ წმინდანები, თუნდაც იქ მათი კელიების კვალიც არ იყოს? იმიტომ, რომ სულიწმიდა არა მარტო აცისკროვნებს სულს, არამედ თავად ნივთიერებას ასხვაფერებს, ამიტომაა წმიდანთა კურთხევითა და ლოცვით მიწიდან წყარო აღმოედინება, უდაბნო აყვავებულ ბაღნარად იქცევა, ასევე საპირისპიროდ - ნებისმიერი ცოდვა არა მარტო ადამიანის სულს კლავს, არამედ მიწასაც აშთობს და წვავს წყევით: „დაკვლით მოისრა ქუეყანაი სისხლითა" (ფს. 105, 38) - ამბობდა დავით მეფსალმუნე წარმართების მიერ ადამიანთა მსხვერპლად შეწირვის გამო. მადლის ბრძოლა ცოდვასთან მიწის მარილია და კაცობრიობის არსებობის მამოძრავებელი ძალა. ამიტომ, მონაზონი, რომელიც ცდილობს მოიხვეჭოს ღვთაებრივი ნათელი საკუთარ სულში, არის სამყაროს ყველაზე დიდი კეთილისმყოფელი, რომელიც მანვე უარყო და მიატოვა. ძველი მამები მონაზვნობას უწოდებდნენ ანგელოზებრივ ხატებას, იმიტომ, რომ უპირატესად მონაზვნობაა უხილავი ღვთიური ნათლის მატარებელი დედამიწაზე. პირველი ნათელი - წმიდა სამებაა, მეორე - ანგელოზები, მესამე - მონაზვნები, - სამყაროს მლოცველები. მართლმადიდებლობის გული, მისტიკური სწავლება ღვთიური ნათლის შესახებ, უცხოა სამყაროსთვის. მან იცის მხოლოდ გარეგნული ღვაწლი და გარეგნული გმირობა.

   მონაზვნური ცხოვრება - თაბორის ნათლის ძიებაა. სამყარო ვერ იტევს ამ ნათელს. რელიგიური რაციონალიზმი ისწრაფვის მოიხვეჭოს კეთილი საქმეები და არა მადლი, და ამით ქრისტიანობა გულის რელიგიიდან ყოფაქცევის სისტემად გადააქცია, დამსახურებებისა და დაფასებების, ცოდვებისა და სასჯელების არითმეტიკული ცხრილით. ქრისტიანობიდან მხოლოდ გაცვეთილი მორალიზაცია დატოვეს. დამახასიათებელია ისიც, რომ სწავლებას თაბორის ნათლის შესახებ, რომლითაც განმსჭვალულია მთელი პატრისტიკა, რაციონალური დასავლეთი პალამიზმის ერესსა და ისიხასტების ცრურწმენას უწოდებს. აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ქრისტიანობის გამყოფი ხაზი შეეხო არა მარტო დოგმატებსა და საეკლესიო სტრუქტურას, არამედ მისტიკის სფეროსაც. თაბორის ნათლის, როგორც ღვთაების დაუსაბამო ენერგიის უარყოფით, კათოლიკე ღვთისმეტყველები განიხილავენ მას როგორც დროებით შექმნილ სახეს, როგორც ღვთაებრივი ძალის მანიფესტაციას. კათოლიკებმა და რაციონალისტებმა მართლმადიდებლობაში დაკარგეს სულისა და სამშვინველის თვისებების განსხვავების ხედვა, შეცვალეს ერთი მეორით, აურიეს ისინი გორდიას კვანძში და ამით უმდაბლესის უმაღლესზე ბატონობა დააკანონეს. დაადგინეს, რომ სულიერი ძალების განვითარებისათვის არც მდუმარებაა საჭირო, არც მარხვა, არც შინაგანი ლოცვა, არც ზრახვებთან ბრძოლა, არც ვნებების ამოძირკვა. გვთავაზობენ სხვა რამეს - გონების გამდიდრებას გარეგნული ცოდნით, მეცნიერების, ფილოსოფიის და ა.შ.-ს დახმარებით, ხელოვნებისაგან მიღებულ დახვეწილ სუბლიმაციურ ემოციებს. აქ საჭიროა მომხიბვლელობა, ბრწყინვალება და აღმაფრენა, ამიტომ სულიერ განვითარებას შეესაბამება არა უდაბნო, არამედ თეატრი, არა შინაგანი ლოცვა და მდუმარება, არამედ თვალისმომჭრელი სახეები და ევრისტიკული აზრები.

   სამყარო ტაშს უკრავს სამშვინვისეული აღმაფრენის ყველა გამოვლინებას, ხოლო ჭეშმარიტი სულიერებისადმი, რაც მას მარადისობაში გადასასვლელად დაეხმარება, ყრუ და ბრმა რჩება. ეს ეხება არა მარტო იმათ, ვინც ცხოვრობს დაცემული ინსტიქტების დონეზე, არამედ დახვეწილ ესთეტებსაც. მაგალითისთვის გამოდგება ბაირონი, რომელსაც მონაზვნობის შესახებ სკეპტიკური შეხედულება ჰქონდა, მაგრამ ამავე დროს იწონებდა მქიტარისტ მონაზვნებს მათი ფართო გამომცემლური მოღვაწეობისათვის და უყვარდა დასვენება მათ ვენეციურ მონასტერში. ბაირონი, რომელმაც შეძლო თავის შემოქმედებაში ადამიანური გრძნობებისა და განცდების ყველაზე სათუთი ნიუანსების გადმოცემა, უძლური აღმოჩნდა დაენახა სხვა - არამიწიერი, სულის სილამაზე, ისე როგორც თვალსა და ყურს არ შეუძლია დაიჭიროს მათი აღქმის დიაპაზონს იქეთ ტალღების ვიბრაცია. სულიერების თანდათანობით დაკნინების გამო რაციონალიზმი სქოლასტიკისა და რელიგიური მატერიალიზმის სახით თანდათანობით ავიწროებს მისტიკას. იგი ცდილობს რელიგია საზოგადოებრივ ურთიერთობათა უტილიტარულ სისტემად გადააქციოს. საერო ინსტიტუტად - პროგრამით - ყველაფერი ადამიანის ბედნიერებისათვის. რა თქმა უნდა, მარადიულის დროებითად, ზეციურის მიწიერით ჩანაცვლებით რელიგიური რაციონალისტები ისწრაფვიან ასიმილაციის წესით მონაზვნობა ერთად შეაერთონ, თავიანთ გლობალურ ჰუმანისტურ პროგრამაში ჩართონ.

   ოდესღაც მონაზვნები ერისკაცთა საიდუმლო წინამძღოლები იყვნენ. მონაზვნობა ჰგავდა მარიამს, რომელიც სულგანაბული იჯდა იესოს ფეხებთან, უსმენდა მას და გულში უფლის სიტყვებს იმარხავდა. სამყაროს სურვილია მარიამი მეორე მართად გადააქციოს, რომელიც ზრუნავს და შფოთ არს მრავლისათვის, შეიძლება საჭიროსთვისაც, მაგრამ არა უმთავრესისათვის, მართა ემსახურა იესოს და მისი ზრუნვა სათნოა უფლისთვის მანამ, სანამ იგი არ უსაყვედურებს დას.

   უფლის პასუხი მართასადმი დღემდე არ ესმის სამყაროს. პავლე მოციქული ეკლესიას სხეულს ადარებს, რომელიც სხვადასხვა ნაწილებისგან შედგება, სადაც თვალს არ შეუძლია იყოს ხელი, ხოლო ხელს - გული (1 კორ. 12, 12-27). წმ. ბასილი დიდი ამბობს: „საეკლესიო მსახურება სხვადასხვაგვარია", თითოეულმა უნდა შეასრულოს ის, რისთვისაც მოწოდებულია.

   ქრისტეს ამ მისტიკურ სხეულში მონაზონმა უნდა შეასრულოს თავისი მისია - იყოს ამ სხეულის გული. თუმცა ღმერთი საშინელი სამსჯავროს შესახებ როცა გვაფრთხილებს, ლაპარაკობს ხორციელ წყალობაზეც, ეს იმიტომ, რომ ის შეიწირავს საერთო სათნოებას, რომელიც ყველას ხელეწიფება, ხოლო მონაზვნობა კაცობრიობას აძლევს იმას, რასაც ვერ მისცემს ვერანაირი საერთო გმირობა. მიუხედავად ყველა უბედურებისა და გაჭირვებისა, რომელსაც კაცობრიობა განიცდის, ყველაზე დიდი საშინელება სულიერი შიმშილია და ამიტომაც ყველაზე დიდი სიბრალული არა ხორციელი და სამშვინვისეულია, არამედ სულიერი. ხორციელი სიბრალული ყველას შეუძლია, სხვა სარწმუნოების ადამიანს და ათეისტებისაც - ეს მხოლოდ ადამიანური თანაგრძნობაა ცოცხალი არსებისადმი. სამშვინვისეული სიბრალული ერში მცხოვრებ ქრისტიანებს შეუძლიათ, ხოლო სულიერი - ძირითადად, მხოლოდ ასკეტებს.

   მონაზვნობა ინახავს სწავლებას შინაგანი ლოცვის შესახებ, დემონებთან ბრძოლით გულის განწმენდას, იმას, თუ როგორ მიიღწევა ჭვრეტა ღვთისა. იგი გვასწავლის როგორ მოვიხვეჭოთ თაბორის ნათელი. ლოცვა და ვნებებთან ბრძოლა ერისკაცთათვისაც აუცილებელია, მაგრამ ასკეტებმა, რომლებიც ლამპრით - იესოს ლოცვით - ჩააღწიეს საკუთარ გულში, შეძლეს დაენახათ ფარული სიღრმეები, ადამიანის სულის ბნელი ლაბირინთები, თავიანთი მისტიკური გამოცდილებით აღიქვეს და შეიგრძნეს სხვა ადამიანის სულის მდგომარეობა და შეძლეს გამხდარიყვნენ სხვისი სულიერი წინამძღვრები. ამიტომ იყო, რომ სულიერ მოძღვრად უპირატესად მონაზვნებს ირჩევდნენ.

   მონასტერი - ეკლესიის საგუშაგო კოშკია. იყო და არის ბერობის ღვაწლი, როცა მონაზონი მიაღწევს მდგომარეობას, ახლოს უვნებობასთან, კელიის კარებს უღებს მათ, ვისაც სულიერი დარიგება და თანაგრძნობა სჭირდება. ამასთან მან არ უნდა მიატოვოს შინაგანი ლოცვა და ადამიანთა გარემოცვაში თავს ისე უნდა გრძნობდეს, როგორც უდაბნოში. ამიტომაცაა ბერობა - გმირობა, რომელიც ითხოვს ღვთის განსაკუთრებულ მადლს.

   ჩვეულებრივ სხვანაირად ხდება: როცა მონაზონი კელიას მიატოვებს, წყვეტს მდუმარებას და გადის ერში, ლოცვის ნათელი რომლითაც მოცული იყო, იბინდება და ქრება. ასეთ მონაზონში ერი ხედავს არა ნათელს, არამედ ადამიანურ უძლურებას და გადარჩენის მაგივრად ცდუნდება მისით. ჩვენ ვიცით წმიდანები, რომლებმაც მიატოვეს სენაკები მოყვასთან სიყვარულის გამო, მაგრამ ეს მათი გმირობის დასაწყისი კი არა, დაგვირგვინება იყო და ღვთის განცხადების შემდეგ ხდებოდა. პეტრე მოციქული ეუბნება ქრისტეს: „აჰა ესერა ჩუენ ყოველი დაუტევეთ და შეგიდექით შენ" (მათე 19, 27). ეგზეგეტები ამ სიტყვაში ამა სოფლის უარყოფის ყველაზე დიდ ხარისხს ხედავენ, იმაზე მეტს, ვირე თავის შეწირვისთვის მზადყოფნას. ყოველის დატევება ნიშნავს, - განაგდო გულის ზრახვები, უარყო საკუთარი მოსაზრება, უარი თქვა გრძნობებსა და სურვილებზე. განწმინდო გონება არა მარტო ცოდვისმიერისაგან, არამედ ზოგადად წარმავალისგან. უარყო ყველაფერი - ეს უფრო მეტია, ვიდრე იცხოვრო და იღვაწო ქრისტესთვის. ჩვენ უკვე ვთქვით, რომ მონაზვნობა განუწყვეტელ კავშირშია სწავლებასთან თაბორის ნათლის შესახებ როგორც მარადიულ ღვთიურ ძალასთან, რომელიც აცოცხლებს და აცისკროვნებს სამყაროს. უფალმა მადლს უწოდა „წყალი ცხოველი" და თქვა: ვინც იგემებს მას, თავად გახდება წყარო დამაშვრალი სამყაროსთვის (იოანე 4-10; 14; 7, 37-39). მლოცველთა გულები იმ ბაგეებად გადაიქცევიან, რომლითაც კაცობრიობა ზეციურ მადლს დაეწაფება.

არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) 

Xareba.net - ის რედაქცია