რა არის მონაზვნობა - არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) (ნაწილი I)

 

   სულიერ ცხოვრებაში არსებობს ფენომენი, რომელის გაგებაც შინაგანი გამოცდილების გარეშე ძნელია, ხოლო სიტყვით განსაზღვრა თითქმის შეუძლებელია. რაც უფრო ღრმაა ცხოვრებისეული მოვლენა, მით უფრო ძნელად ემორჩილება იგი გარეგნულ სიტყვიერ ინტერპრეტაციას.

   მონაზვნობა მთლიანად მოიცავს ადამიანის სულიერ ცხოვრებას, ამიტომაც მისი გაგება შეიძლება მხოლო მაშინ, თავად თუ შეიგრძნობ და განიცდი მას, ისევე როგორც ვერ მიხვდები რაა სიყვარული, სანამ საკუთარი გულით არ გამოცდი. ჩვენ მონაზვნობის მხოლოდ რამოდენიმე დამახასიათებელ თვისებასა და ნიშანს შევეხებით, რადგანაც მის გარშემო გაუგებრობის, სიცრუისა და სხვადასხვაგვარი სპეკულაციის მთელი ხლართი შეიქმნა. სამყარო ან უარყოფს მონაზვნობას, ან კიდევ უმზერს მას საკუთარი ვნებებისა და წარმოდგენების პრიზმაში, ე.ი. მონაზვნობისაგან მოითხოვენ იყოს სამყაროს ნაწილი ან ეგზოტიკური ყვავილი, რომელიც შეიძლება დაათვალიერო როგორც ბოტანიკური ბაღის საინტერესო ღირსშესანიშნაობა, ან მისგან საზოგადოებრივ სამსახურს მოელიან, განიხილავენ მას, როგორც საქველმოქმედო ორგანიზაციას. საუკეთესო შემთხვევაში, მონაზვნის ლოცვას სამყარო აღიქვამს როგორც მისი კომფორტის კიდევ ერთ გარანტს.

   სიტყვა „მონოზონის" ეტიმოლოგიას თუ მოვიძიებთ, დავრწმუნდებით, რომ მისი ძირი მოდის არა სიტყვიდან „ერთი" და „მარტოხელა" როგორც ჩვეულებრივ თარგმნიან მას, არამედ უფრო მრავალმნიშვნელოვანი სიტყვიდან: „ერთადერთი". მონაზონი სამყაროში ერთია, არა ამპარტავნული ეგოცენტრისტული გაგებით, არამედ იგი თავისუფალია ამა სოფლისაგან. იგი ერთადერთია, როგორც პიროვნება, თავისუფალია სამყაროს ბორკილებიდან, შეხედულებებისა და აზროვნების მონობიდან. მონაზონი ეძიებს ერთადერთ ღმერთს - როგორც მისი არსებობის ცენტრსა და აზრს, როგორც ერთადერთ სიყვარულს. სურვილი - იყოს მუდამ ღმერთთან თანაზიარი, მისი ცხოვრების ძირითადი აზრია. მისკენაა მიმართული ყველა ძალა, ერთად შერწყმული სულიერი და მშვინვიერი. ამ სურვილს, ამ შინაგან მისწრაფებას, რომლითაც მოცულია მთელი მისი ცხოვრება, იგი უმორჩილებს ყველა დანარჩენ სურვილსა და გულისთქმას. მისტიკური მნიშვნელობით ერთობა არაა გარდაქმნა, არც გამოკვლევა, ის არც კონტაქტია.

   ერთობა - ესაა ცხოვრება სხვაში, საკუთარი პიროვნების დაუკარგავად. ეს სიყვარულით სასურველის დაუფლებაა.

   ერთობა ღმერთთან - ცხოვრების ის სისავსეა, რომელშიც იშრიტება, ფერმკრთალდება და ქრება სხვა დანარჩენით, გარეგნულით გატაცება, გულის ღვთის გარდა სხვისკენ მიდრეკა აღიქმება, როგორც ღალატი და სხვისი შეყვარება - როგორც მრუშობა. მონაზონი, რომელიც მხოლოდ გარეგნული, ერისკაცული შეხედულებით თუნდაც თავგანწირვითა და გმირობით აღსავსე ცხოვრებით ცხოვრობს, სულიერების თვალსაზრისით მრუშია, რომელმაც პირველ სიყვარულს უღალატა. მონაზვნობა - ადამიანის სულის ღვთისადმი განუყოფელი სიყვარულია, განუწყვეტლი ძიებაა ღვთაებრივი ნათლისა, რომელსაც დავით მეფსალმუნე უწოდებს „პირს უფლისას" (ფს. 26. 8-9). წმიდა მამებმა თავიანთ თხზულებებში შეფარულად მიგვანიშნეს, რომ ღვთიური ნათელი სულისთვის გაცხადდება როგორც ყოფიერების სისავსე, მარადიული სიმშვიდე და სრულყოფილი, უბადლო მისტიკური სილამაზე ხილულ სამყაროში. ღმერთი ცხადდება ადამიანის სულისთვის, როგორც ახალი, უხილავი, საიდუმლო ცხოვრება და მაშინ სული გრძნობს, რომ ამ ცხოვრების, ნათლის გარეშე არსებობა - სიკვდილია. ღმერთი უხილავი ნათელია, როგორც შინაგანი გაცისკროვნება. სული გრძნობს, რომ ამ ნათლის გარეშე იგი სავსეა შეუღწეველი წყვდიადით, რომლის შესახებ ადრე არც კი ეჭვობდა.

   ღმერთი მიუწვდომელი სიმშვიდეა და სული შეიცნობს იმას, რომ ამ სიმშვიდის გარეშე ის მუდმივად მტანჯველ შფოთში იმყოფება, რომელსაც შეეჩვია კიდეც. უფალი დაუსრულებელი სიხარულია, რომელიც ღრმა წყალსატევის გამჭვირვალე წყალს ჰგავს. ამ სიხარულში ამსოფლიურ სულს უდაბნოს გავარვარებულ ქვიშად და ნაღვლის სიმწარედ ეჩვენება. ღმერთი გამოუთქმელი სიყვარულია, ამ სიყვარულით, სიბრალულით აღსავსე სული ტირის სამყაროს. სამყაროს, რომელმაც არ იცის ღმერთი, გლოვობს საკუთარ თავსაც, რომ არ შეუძლია იყოს უფალთან, რადგან დემონითა და სოფლით მოხიბლულს ავიწყდება აღთქმა, რომელიც ღვთისგან მიიღო.

   მონაზვნობა - ეს ღმერთთან თანაზიარობის განუწყვეტელი ძიებაა. სიყვარული მოუთმენელია, ამიტომ ეძიებს სული ღმერთთან ერთობას არა მარტო მომავალ ცხოვრებაში, როგორც ჯილდოს მცნებების შესრულებისათვის, არამედ აქაც, მიწაზე, როგორც ვედრების შესმენას, ამიტომაა მონაზვნური ცხოვრების ცენტრი ლოცვა. მონაზონი გარბის ამა სოფლიდან, როგორც ალმოდებული შენობიდან, იგი ხედავს ცეცხლში გახვეულ სამყაროს. ცოდვებისა და ვნებების ეს შავი ცეცხლი, აღწევს მის გულში ამა სოფლის სხვადასხვა მანქანებით და შავი კვამლით ჭვარტლავს მის სიმშვიდეს. მონაზონი ხედავს არა მარტო ცოდვას, რომელიც ცხოვრობს მის სულში, არამედ იქ დაფარულ ჯოჯოხეთსაც. ამიტომაა მონაზვნური ცხოვრება სამშვინველისაგან დათრგუნული სულის გამოღვიძება. ესაა სამშვინველის მოთვინიერება არა მარტო მისი დაცემული ვნებებით, არამედ მისი ილუზიური სიმდიდრითაც, რომელსაც ერი როგორც სულიერებას, ისე აღიქვამს.

   თუკი სული არ იქნება გამოფხიზლებული ლოცვით, სინანულით და მადლის მეშვეობით, არ იზეიმებს სამშვინველზე, მაშინ ადამიანი სულიერი განცდებისა და წარმოდგენების წრეს ვერ გაარღვევს და სამშვინველის ემოციონალურ განხურვებას სულიერებად აღიქვამს. ამიტომაც მონაზვნური ცხოვრებისათვის უცხო უნდა იყოს აღტაცება და აღმაფრენა, რომელიც სულში აღძრულ სურათებთან, სახეებთან და აზრების ფეიერვერკებთანაა დაკავშირებული. გულითადი ლოცვა უხილავი და წარმოსახვისგან თავისუფალია. სულიერი სამყარო არ ცხადდება ვიზუალურ სურათებში, არც დახვეწილი აზრების ელვარებაში - ეს ყველაფერი გარეგნულია. იგი უსიტყვოდ ვლინდება ლოცვით დაცულ სულის სიმშვიდეში. იესოს ლოცვა - ქერუბიმის მბრუნავი ცეცხლის მახვილია, რომელიც ედემის კარიბჭეს - ადამიანის გულს იცავს.

   ჭეშმარიტი სულიერი ცხოვრება - ეს ღვთის მადლია, დროებითი და მუდმივად ცვალებადი მიწიერი ცხოვრება - სიცოცხლისა და სიკვდილის უცნაური სინთეზია, ეს ნახევრად ცხოვრებაა, ეს სულის ემბრიონული მდგომარეობა, ეს ყოფნა კი არა, არსებობაა, სიკვდილის გადავადება: ამიტომ მიწიერი ცხოვრება, როგორც თვითმიზანი შეიძლება მიიღო როგორც თავსმოხვეული ვალდებულება, პროცესი, რომელშიც ჩვენ ვართ ჩართული, აუხსნელი ფაქტია. და თუკი მიწიერ ცხოვრებაში, დროებით ყოფაში, ადამიანი ეძიებს აზრს და ღირებულებას, მას ხელში სახარელი ტრაგიკომედია შერჩება.

   ცხოვრებას რომ შეეძლოს, ადამიანს მისცეს ის, რაც არასდროს მიუცია და არც მისცემს მას - ბედნიერება, მაშინაც კი მიწიერი ყოფის ტრაგიზმი არ გაქრებოდა. შეიძლება პირიქით უფრო პირქუში გამხდარიყო: საშინელება არაა, როცა ნადიმის დროს ადამიანს იჭერენ და სახრჩობელაზე მიჰყავთ? ამიტომ მონაზვნური ასკეტიზმის ერთ-ერთი გაკვეთილი - სიკვდილის ხსოვნაა. ერისკაცები ჩვეულებრივ ცდილობენ არ იფიქრონ სიკვდილზე, მის ხსოვნას დევნიან სულიდან, გონებიდან შლიან ისე, თითქოს არც არსებობდეს; ირგვლივ სიკვდილის სურათებს ხედავენ, მაგრამ შიგნით თავს იტყუებენ, რომ სიკვდილი გვერდით ჩაუვლის მათ, და ამიტომაც იგი ყოველთვის მოულოდნელი სტუმარია მათთვის.

   მადლი - ეს ცხოვრების წყაროა, ეს ნათლისა და მომავალი ფერისცვალების ძალაა, ე.ი. შექმნილი სამყაროს მიზანია, ხოლო მადლის დაკარგვა - სამყაროს სიკვდილია, აპოკალიფსური კატასტროფები, ხილული ნიშანია მისი აგონიისა. სახელდობრ, აქ ცხადდება მონაზვნობის სხვა ასპექტი - როგორც განსაკუთრებული, სამყაროს შეუდარებელი მსახურება. მონაზონი გულის განწმენდით, ლოცვით და ასკეტიზმით ისწრაფვის სულში ღვთიური ნათელი მოიხვეჭოს, მაგრამ ეს სინათლე იმავდროულად სამყაროს ღერძია; და ამიტომ ნათელი, რომელიც თავის გულში მოინაგრა მონაზონმა, ფერს უცვლის სამყაროს. იგი შთაბერავს მასში სიცოცხლეს, შეიძლება ითქვას, რომ ეს ნათელი რეანიმირებს მომაკვდავ კაცობრიობას, ის წინაღუდგება ცოდვის დამანგრეველ, ცენტრიდანულ ძალას, და რომ არა სამყაროსთვის მლოცველები, რომ არა სულიერი ნათლის მატარებლები, შეიძლება კაცობრიობას კარგა ხნის წინ დაესრულებინა სიცოცხლე. (გაგრძელება...)

   

არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) 

Xareba.net - ის რედაქცია