„განახლების და რეფორმების“ მცდელობანი საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში 1922 – 1932 წლებში

 

   ... კრების მონაწილეებმა დაავალეს ეპისკოპოს დავითს და დეკანოზ პლატონ ცქიტიშვილს თბილისში წასვლა და უწმინდესსა და უნეტარესს ამბროსისთან (ხელაია) მოლაპარაკება გადადგომის შესახებ. კათოლიკოს-პატრიარქმა უწმინდესმა და უნეტარესმა ამბროსიმ უარი განაცხადა გადადგომაზე, მაგრამ ამან ხელ არ შეუშალა ე.წ. „რეფორმატორებს" გაეგრძელებინათ თავისი საქმიანობა. მათ მთავრობის ყურადღება მიაპყრეს იქითკენ, რომ ხალხის მხარდაჭერის მოპოვებისათვის აუცილებელი იყო ადმინისტრაციული წესით დაკეტილი ეკლესიების გახსნა, ღვთისმსახურების აღდგენა, მსჯელობდნენ დატუსაღებული სასულიერო პირებიდან ვინ დადგებოდა რეფორმატორების მხარეზე, ისინი უნდა გაეთავისუფლებინათ სპეციალური ხელწერილით, რომ არასოდეს პოლიტიკური საკითხების განხილვაში არ ჩაერეოდნენ. საბჭოთა ხელისუფლების ქუთაისის სამაზრო კომიტეტმა გაითვალისწინა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ოპოზიციის ე.წ. „რეფორმატორთა" თხოვნა და ქუთაისის მაზრაში შემავალი ეკლესიების უმრავლესობა გაიხსნა, თუმცა ეპისკოპოს დავითს მიაჩნდა, რომ ქუთაისის შეღავათები უნდა გავრცელებულიყო სხვა მაზრებშიც. ეპისკოპოს დავითის აზრით, დეკანოზები კალისტრატე ცინცაძე, ანტონ თოთიბაძე, იოსებ მირიანაშვილი, დიმიტრი ლაზარიშვილი, არქიმანდრიტი პავლე (ჯაფარიძე) მხარს დუჭერდნენ საქართველოს ეკლესიის განახლების მოსურნეთ, ამიტომ მან განცხადებით მიმართა ხელისუფლებას მათი საპატიმროდან განთავისუფლების შესახებ. ეპისკოპოს დავითის სურვილის საწინააღმდეგოდ აღნიშნული ჯგუფის არცერთმა წევრმა მხარი არ დაუჭირა მის „რეფორმებს".

   საბჭოთა მთავრობას სურდა რადაც არ უნდა დაჯდომოდა, მიეღწია სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსისაგან მონანიებას. ამის შესახებ კონფიდენციალურად მსჯელობდნენ ე.წ. „განახლებისა და რეფორმების" მიმდევრები და მთავრობის წარმომადგენლები. 1023 წლის 8 სექტემბერს ქუთაისიდან სარეფორმო კომიტეტმა მიმართა კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსის, მიმართვის ავტორები წერდნენ: „საქართველოს ეკლესიის დღევანდელი მდგომარეობა მძიმეა, პატრიარქი, მიტროპოლიტი, არქიმანდრიტი, ზოგიერთი დეკანოზი დაპატიმრებულნი არიან, ეპარქიების მართვა-გამგეობა შეჩერებულია, მორწმუნე ერი შეწუხებულია. ყოვლივე ეს შედეგია ეკლესიასა და საბჭოთა ხელისუფლებას შორის მომხდარი კონფლიქტებისა, რაც გამოიწვია თქვენ მიერ გადადგმულმა ნაბიჯმა (მემორანდუმმა). ქუთაისის სამღვდელოებისა და მორწმუნეთა ნაწილმა მთავრობასთან შეთანხმებით შეადგინა საინიციატივო ჯგუფი, რომლის მიზანია ეკლესიის საკითხების მოგვარება პროგრესულ ნიადაგზე, რომ ეკლესიამაც თავისი ადგილი დაიჭიროს და თავისი არსებობაც ადმინისტრაციულ სფეროში მთავრობის მხრივ უზრუნველყოფილ იქნას. ეს შეუძლებელია, თუ მემორანდუმით გამოწვეული კონფლიქტი არ ამოიწურა, ამიტომ გთხოვთ უარყოთ მემორანდუმი, რომლის შინაარსიც მთავრობის დღევანდელ სახელმწიფოებრივ მოქმედებას არ შესაბამება და არ შესწიროთ მას ეკლესიის კეთილდღეობა". ასეთივე მოწოდებით მიმართა უწმინდეს ამბროსის თბილისში ეპისკოპოს დავითის თანამოაზრეებმა ქრისტეფორე ციცქიშვილის ხელმძღვანელობით, მაგრამ უწმინდესი ამბროსი გრძნობდა, რომ საქართველოს ეკლესიისათვის ესოდენ მძიმე დღეებში მის მიერ კთოლიკოს-პატრიარქის თანამდებობაზე უარი იქნებოდა დიდი შეცდომა, გაწბილება იმ მრავალრიცხოვანი გულმხურვალე მამულიშვილებისა, ვისთვისაც ძვირფასი იყო სამშობლოსა და ეკლესიის თავისუფლება. ამიტომ ე.წ. „რეფორმატორთა" მოთხოვნაზე მისი პასუხი იყო მოკლე და მრავლისმთქმელი: „თუ საჭიროა ჩვენი ეკლესიისათვის, მე იძულებით უნდა ვიქნე გადაყენებული". ბუნებრივია მოვლენების ასეთი განვითარება მათ არ აწყობდათ, ასეთ შემთხვევაში მორწმუნე ქართველობის თვალში ე.წ. „რეფორმატორები" თავისი ნამდვილი სახით წარმოჩინდებოდნენ.

   ქუთაისის სამღვდელოების ნაწილი მიხვდა თუ რა მიზნები ჰქონდა საინიციატივო ჯგუფის წევრებს, ამიტომ ბევრმა უარი განაცხადა ეპისკოპოს დავითთან თანამშრომლობაზე, საინიციატივო ჯგუფი დატოვეს ვლადიმერ წერეთელმა, თეოფილე ხუსკივაძემ, ევსევი ნიკოლაძემ და სხვებმა.

   სარეფორმო ჯგუფის წევრების სახე და მიმართულება კარგად გამოჩნდა მათ მიერ შემუშავებული „საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის სარეფორმო პროექტში". პროექტის თანახმად უქმდებოდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საკათალიკოსო საბჭო, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის თანამდებობა. საქართველოს ეკლესიას განაგებდა თბილისის მთვარეპისკოპოსის ტიტულით თბილისის მღვდელმთავარი, რომელსაც აგრეთვე დაექვემდებარებოდა ქართლ-კახეთის ეპარქიის კათედრა. მისი რეზიდენცია იყო თბილისში. თბილისის მღვდელმთავარს პირად თანაშემწედ ჰყავდა ქორეპისკოპოსი. პროექტის მიხედვით იმერეთისა და გურია-სამეგრელოს ეპარქიას მართავდა ქუთაისის მღვდელმთავარი, რომელსაც კათედრა ექნებოდა ქუთაისში, აფხაზეთსა და სამურზაყანოს ეპარქიას მართავდა ცხუმ-აფხაზეთის ეპისკოპოსი, რომელსაც კათედრა ექნებოდა სოხუმში. საქართველოს ეკლესიის მღვდელმთავრებს ეხმარებიან მთავარხუცესები, რომელთაც ეპარქიები დაყოფილი აქვთ ოლქებად და ცხოვრობენ სადაც მოუხერხდებათ. პროექტის ამ ნაწილით აშკარა იყო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, როგორც ერთიანი ორგანიზაცია რეფორმატორებისათვის მიუღებელი იყო. მათი აზრით: „საქართველოს ეკლესიის საადმინისტრაციო დაწესებულებანი იყო სამრევლო საბჭო, რომელსაც თავმჯდომარეობდა მრევლის მღვდელი, საოლქო საბჭო, ოლქის მთავარხუცესის თავჯდომარეობით, საეპარქიო საბჭოს მღვდელმთავრის ხელმძღვანელობით, სამთავარეპისკოპოსო საბჭო, საქართველოს მთავარეპისკოპოსის თავჯდომარეობით, რომელიც იქნებოდა ეკლესიის სფეროში უმაღლესი ორგანო".

   რეფორმატორთა პროექტით ცვლილებები უნდა მომხდარიყო ეკლესიაში, სადაც საკურთხეველს უნდა მოშორებოდა კანკელი და მის ნაცვლად მოაჯირი გაეკეთებინათ. ეკლესიიდან გამოეტანათ ხატები, გარდა მაცხოვრის ხატისა. ტაძარში იკრძალებოდა საცეცხლურის და საკმეველის გამოყენება. საეკლესიო ზარის დარეკვა შეიძლებოდა მხოლოდ წირვის წინ ერთხელ. ე.წ. „რეფორმატორები" უარყოფდნენ სასწაულმოქმედი ხატის არსებობას. მათი აზრით, უნდა „გამარტივებულიყო ღვთისმსახურება, ჩამოშორებოდა მას გარეგანი ფორმები. ღვთისმსახურების დროს არ იყო სავალდებულო სამოციქულოს წაკითხვა. შვიდ საიდუმლოში სინანულის და ზეთის კურთხევა ვალდებულებას არ წარმოადგენდა. მორწმუნეთა ზიარების გარეგანი ფორმა საგრძნობლად იცვლებოდა ჰიგიენური მოსაზრებების საბაბით, საეკლესიო წიგნები ასომთავრულ-ხუცურის ნაცვლად უნდა ყოფილიყო მხედრულით შესრულებული".

   ე.წ. „რეფორმატორები" სავალდებულოდ არ თვლიდნენ სამღვდელმთავრო და სამღვდელო შესამოსელის ტარებას ღვთისმსახურების გარეშე, მათი აზრით, უნდა მოსპობილიყო ბერ-მონაზვნობა, ვისაც სურვილი ექნებოდა თავისუფლად შეეძლოთ განდეგილად ცხოვრება, მაგრამ ეს არანაირ პრივილეგიას არ ანიჭებდა მათ. „დიდი სჯულის კანონის" საწინააღმდეგოდ საეპისკოპოსო კანდიდატი შეიძლებოდა ყოფილიყო ცოლიანი ან უცოლო, ასევე შესაძლებელი იყო ქვრივი მღვდლების დაქორწინება. „რეფორმატორების" აზრით, მართლმადიდებელ ეკლესიებში დაწესებული მარხვა არ იყო სავალდებულო, ასევე უნდა შემცირებულიყო საეკლესიო დღესასწაულები და მისი აღნიშვნა მომხდარიყო ახალი სტილის მიხედვით. საქართველოს უძველესი სამოციქულო ეკლესიის განახლების მოსურნეთა სულისკვეთება მიმართული იყო მართლმადიდებლური დოგმებისა და მრავალსაუკუნოვანი კანონიკური ტრადიციების განადგურებისაკენ. ქართველი „რეფორმატორები" ახლო ნათესაობის ამჟღავნებდნენ რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიაში 1922 – 30-იან წლებში არსებულ „ცოცხალი ეკლესიის" მიმდინარეობასთან.

წიგნიდან „საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესია 1917-1953 წლებში" 

Xareba.net - ის რედაქცია