„პარიზის სკოლის“ თაობათა მემკვიდრეობითი ცდომილება

 

   „პარიზის სკოლის" წარმომადგენელთა საღვთისმეტყველო ნაშრომებში ტრადიციული, მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველებისათვის არაერთ ახალ იდეასა და თეზას ვპოულობთ.

   ამჯერად ჩვენი ყურადღება მიიპყრო ახალმა სწავლებამ ადამიანის წარმომავლობის შესახებ. აღნიშნული სწავლების აპოლოგეტი მეორე თაობის გამოჩენილი თეოლოგი, არქიმანდრიტი კვიპრიანე (კერნი) გახლავთ. აღვნიშნავთ, რომ მართლმადიდებლობისთვის ამ უცხო სწავლების სხვადასხვაგვარი გამოვლინებები, როგორც პირველ, ასევე მომდევნო თაობის ღვთისმეტყველებაში შეინიშნება.

   არქიმანდრიტ კვიპრიანეს (კერნი) ნაშრომებში ვკითხულობთ:

   „მართლმადიდებლური ანთროპოლოგია ადამიანისადმი რწმენაზე უნდა ავაგოთ, იდეაზე ადამიანის შესახებ, რომელიც მარადიული ადამიანისაგან, პირველქმნილისაგან, მარადიულობამდელი არქი-საგან (архи) სამყაროს შექმნამდელი წყვდიადიდან საიდუმლოებრივად ასხივებს. ადამიანის გენეალოგია იმ ზეციურ ადამიანამდე აღწევს, რომელთანაც ღვთის ლოგოსი მარადიულობაშია წინადაწინდული (предобручеи): მართლმადიდებელი ზეციური კაცობრიობა ადამიანის შესახებ სწავლების ონტოლოგია გახლავთ, ადამიანის საწყისი „უსია"* ღვთაებრივია".¹

   როგორც ვხედავთ, არქიმანდრიტის აზრით, კაცობრიობის ყოფიერება „მარადიულობამდელი" სამყაროდან იძენს თვისებებს. ე.ი. კაცობრიობას არ გააჩნია ის საწყისი, რომელიც გვამცნო წმინდა წერილმა. აქ საღვთისმეტყველო აზრი უმძიმესი საფრთხის წინაშეა. გამოდის, რომ კაცობრიობაც, ისევე როგორც ღმერთკაცი - ქრისტე ღვთაებრივი წარმომავლობისაა. აქედან დასკვნა: ქრისტე ჩვენნაირია. თუ ქრისტე ზეცაში იყო, ჩვენც იქიდან ვართ; ქრისტე ადამიანია, ჩვენც ადამიანები ვართ. ეს იგივე არიოზული ერესია, ოღონდ სხვა კუთხით.

   არქ. კვიპრიანეს (კერნი) სწავლების თანახმად, ქრისტეს ღმერთკაცობრიობა ყველა ადამიანზე ვრცელდება ისე, რომ ქრისტეს მეშვეობით მთელი კაცობრიობა (გამონაკლისის გარეშე - ავტ.), ღმერთკაცობრივი ხდება. მ. კვიპრიანეს ნაშრომებში გვხვდება ფრაზები: ადამიანი ღმერთკაცობრივი საწყისი, ადამიანი ღვთაების სხივი, ადამიანი არის ამფიბია და მისთ.²

   განა მსგავსი სწავლებისაგან დაცვის მიზნით არ შემოიღეს პირველი მსოფლიო კრების მამებმა ტერმინი: „მხოლოდშობილი"; „მრწამს... ძე ღვთისა მხოლოდშობილი...?".

   შედეგად, ეკლესიის სწავლება იმის შესახებ, რომ ცხონებისათვის აუცილებელია პიროვნული ღვაწლი, ძალისხმევა, რომ სასუფეველი ღვთისა იიძულების, დავიწყებულია. მის ნაცვლად შემოთავაზებულია ფილოსოფიური სწავლება საყოველთაო გადარჩენაზე: ცხონდებიან არა ცალკეული პიროვნებები (მართლმორწმუნენი), არამედ ყველანი ერთად, სურვილის მიუხედვად.³

   საინტერესოა, სად პოულობს მ. კვიპრიანე ცნობებს მარადიულობამდელ სამყაროზე, თუნდაც ღვთის ყოფიერების არქაულ-არქი (архи) საწყისებზე?

   ღიმილის მომგვრელია, - ამბობს პროტ. მ. პამაზანსკი, - საუბარი იმის შესახებ, რაც მიუწვდომელია როგორც არქიმანდრიტისთვის, ისე სხვა ადამიანებისთვის. მ. კვიპრიანე გნოსტიკურ ცდომილებაშია და ყველა, ვინც საუბრობს ეონის მარადიულობამდელ წარმომავლობაზე, თითქოს თავად იმყოფებოდნენ იმ დროს იქ (წმ. ირინეოს ლიონელი).⁴

   არქიმანდრიტ კვიპრიანეს (კერნი) შეხედულებები არ არის ორიგინალური. მსგავსი აბსურდი „პარიზის სკოლის" პირველი თაობის წარმომადგენლებისაგანაა ნასესხები. მაგალითად, მ. ს. ბულგკოვის სწავლებაში სოფია - ღვთაებრივი სიბრძნე ფაქტობრივად იპოსტასური თვისებებისაა, ე.ი. ღვთისაგან დამოუკიდებელი არსება - საწყისია. ანუ: ს. ბულგაკოვმა შემოიღო ახალი, აქამდე უცნობი დოგმატური სწავლება, რომელიც დაგმო მართლმადიდებელმა ეკლესიამ. მაგრამ მომწამვლელი შხამი პირველმა მ. ს. ბულგაკოვმა გადმოანთხია. სწორედ მან ჩაუყარა საფუძველი, რომ სამება - ღმერთის გარდა იპოსტასური თვისება, რაიმე სხვა არსებისთვის მიენიჭებინათ.

   ვლ. სოლოვიოვისთვის, ადამიანის პიროვნება ფიქციაა. ამიტომ მისთვის ქრისტე არა პიროვნება, არამედ უნივერსალური ადამიანია, რომლიც საკუთარ თავში მოიცავს ყველა ადამიანს, ე.ი. არის ერთგვარი „კოლექტიური ქრისტე".

   ჩვენი დროის გამოჩენილმა მორალისტმა რ. ვერშილომ საფუძვლიანად განიხილა ეს საკითხი და შემდეგ დასკვნამდე მივიდა:

   „პიროვნული გადარჩენა (ცხონება) მიუღებელია როგორც პოლიტიკოს-გნოსტიკოსების, ისე მოდერნისტი თეოლოგებისათვის. მ. გიორგი ფლოროვსკი ამბობდა: „ერთი ქრისტიანი - არაა ქრისტიანი". პიროვნული გადარჩენა არაკმარ თეზად მიიჩნევა და სულაც არ არის ცხონება.

   აშკარაა, რომ, ახალ რელიგიურ - პოლიტიკურ - ფილოსოფიურ სისტემაში ყველაფერი სხვაგვარადაა, ვიდრე ეს მართლმადიდებლობაშია. ამ ახალ იდეებს ხორცი მარქსიზმა შეასხა. ნაციონალ - სოციალიზმში, კომუნიზმსა თუ ლიბერალიზმში - მისტიკური კოლექტივის ამ იდეოლოგიურ ნაზავში ჩანს გნოსტიკური ერესის აღორძინების მცდელობა. კოლექტიური მისტიციზმი ერთგვარად სავიზიტო ბარათია მათი. ცხადია, არც ლიბერალ - მოდერნიზმია ამ ნიშნით გამონაკლისი.

   „პარიზის სკოლის" გამოჩენილმა ფილოსოფოსებმა უმალ აიტაცეს ეს იდეა. მათ შემოგვთავაზეს მთელი კაცობრიობის მეტაფიზიკური გაერთიანების სწავლება, რაც, რა თქმა უნდა, ჭეშმრიტების მიღმა გაერთიანებისა და შეთანხმების სურვილითაა ნაკარნახევი. ჭეშმარიტება აცალკევბს, მოსაზრება კი აერთიანებს, რადგან ყველა მოსაზრებას აქვს არსებობის უფლება. შედეგად, ტოლერანტული „სიყვარულის", „თანასწორობისა და ძმობის" ლოზუნგი მოიცავს ყველას, გარდა მართლმადიდებლებისა. ისინი, ვლ. სოლოვიოვის თქმით, უსუსურად ცდილობენ ამ რელიგიური პროცესის შეჩერებას.

   სწორედ ამგვარ „საღვთისმეტყველო" ნიადაგზე არქ. კვიპრიანემ (კერნი), პრ. ა. შმემანმა, იპოსტასური თვისება მთლიანად კაცობრიობას მიანიჭეს.

   პრ. ა. შმემანის აზრით: ეკლესია ჩაკეტილია საკუთარ სისავსეში, მაგრამ ამავდროულად გახსნილი „მთელი" სამყაროს სისავსისთვის: „სულიწმიდა სიყვარულში აერთიანებს, აღადგენს ცხოვრებას, ვით ღმერთთან ურთიერთობას ყველა წმინდანთან, მოზეიმე და მართლმადიდებელ ეკლესიასთან, მაგრამ ამავე დროს მიცვალებულებთან და ყველა ადამიანთან, მთელ სამყაროსთან".⁵

   როგორც ვხედავთ, ა. შმემანისთვის მისტიკურია მთელი სამყარო, განურჩევლად მსოფლმხედველობისა.

   პირველი და მეორე თაობების ღირსეულ მემკვიდრედ მიტროპოლიტი ი. ზიზიულასი უნდა მივიჩნიოთ. ის თავის ფსევდოსისტემაში ცდილობს „შეურწყას" ერთმანეთს ღმერთი, კაცობრიობა და ეკლესია. ამის მისაღწევად მიტროპოლიტი აბსოლუტურად უსაფუძვლო მეტაფიზიკურ სქემას წარმოგვიდგენს. ღმერთი და ადამიანი რომ შეაერთოს, მიტრ. ი. ზ. ყოფიერების ყოველგვარ საფუძვლებს ანგრევს. ის ამბობს: „ყოფიერება და ურთიერთობა (обшение) ერთი მნიშვნელობისანი არიან, როდესაც პიროვნებაში იმყოფებიან..." ღმერთის ყოფიერებაზე ვერ ვისაუბრებთ თვინიერ ურთიერთობის გააზრებისას. მიტრ. ი. ზ.-ის მსოფლმხედველობის თანახმად, ღმერთის ყოფიერება გაიგივებულია ურთიერთობის აქტთან, ანუ ღვთაებრივი არსება, მისი განსაზღვრებით, თანაფარდობითი ხასიათისაა, ხოლო ეკლესია რეალობის თანაფარდობითია.

   ამრიგად, მიტროპოლიტი საკმაოდ თანმიმდევრულად, „პარიზის სკოლის" თაობათა (და არა მხოლოდ მათი) მსოფლმხედვლობის საფუძველზე ეძებს საყრდენს ყოფიერების, ადამიანისა და ეკლესიის გათანაბრების არგუმენტებს.

   მსგავს დოგმატურ ცვლილებებს მოსდევს პრაქტიკული ცვლილებებიც, რაც ეკუმენიზმის სახით გამოვლინდა. ანუ: უნდა განხორციელდეს აღნიშნული ცნებების ყველა სფეროში (რელიგიაში, პოლიტიკაში) ჰარმონიული თანაარსებობა. აქედან მომდინარეობს ღვთისმეტყველებაშიც ეკლესიის საზღვრების გაფართოების მცდელობა და ეკუმენისტურ მოძრაობაში აქტიური მონაწილეობის მოწოდება.⁶

   ასე რომ, აშკარა საღვთისმეტყველო სპეკულაცია, რომელშიც მართლმადიდებლური სწავლების მიღმა ცხონების შესაძლებლობის სწავლება იმალება. (გაგრძელება...)

 

 

 

დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე 

Xareba.net - ის რედაქცია