ვინც სიკვდილს იხსენებს, ის ვეღარ შესცოდავს - არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) (ნაწილი 1)

 

   სამი რამ არის უცნობი ადამიანისთვის: როდის მოკვდება, სად მოკვდება და როგორი ხვედრი მოელის სიკვდილის შემდეგ. ამიტომ ადამიანი ყოველთვის უნდა მოელოდეს სიკვდილს და მუდამ ახსოვდეს, რომ დღევანდელი დღე შეიძლება უკანასკნელი დღე აღმოჩნდეს. ამიტომ სწორედ დღევანდელი დღეა ცხონების დღე. უფალმა აღგვითქვა ცოდვილის შეწყნარება, თუკი ის მთელი გულით მოინანიებს, მაგრამ მას არ აღუთქვამს ზუსტად განსაზღვრული დრო სინანულისთვის, რადგან იცოდა ადამიანისეული მზაკვრობა.

   თავისი სიკვდილის დღე და ჟამი რომ იცოდეს, ადამიანი თავის გულში იტყვის: „ეს დღე ჯერ შორსაა, მოვასწრებ ამ ცხოვრებისაგან მიღებას ყველაფრისას, რისი მოცემაც მას შეუძლია, მერე კი, სიკვდილის წინ, შევუდგები მონანიებას". მაგრამ სინანული სურვილია ღმერთთან ყოფნისა, ბრძოლის დასაწყისია უწინდელ ბატონთან - დემონთან, რომელსაც ადამიანი მთელი თავისი ცოდვით შემწიკვლებული ცხოვრებით ემსახურებოდა; სინანული მადლის მოხვეჭის შესაძლებლობაა. მზაკვარი გული, რომელსაც ღმერთის მოტევება სურს, სინანულისათვის უუნარო აღმოჩნდება: სიკვდილის წინ იგი განფიცხდება და ადამიანისთვის ან ყველაფერი სულერთი იქნება, ან იგი სასოწარკვეთას მიეცემა. ამიტომ უფალმა ბრძნულად დაფარა სიკვდილის დრო:

   სიკვდილი ნისლში გახვეული მგზავრივით უხილავია; იგი დაუკაკუნებლად შედის სახლში; მოულოდნელი სტუმარივით, წინასწარ არ იუწყება თავის მოსვლას და ადამიანი თან მიჰყავს.

   ადამიანი ყოველთვის სცოდავს, ამიტომ სინანულის გრძნობა ქრისტიანისთვის მოუკლებელი გრძნობა უნდა იყოს; სიკვდილის ხსენების მტრები კი არიან: მრავლისათვის მზრუნველობა, მრავალმეტყველება და ხუმრობა.

   მრავლისთვის მზურნველობა დროის უქმად გაფლანგვაა. ადამიანს ავიწყდება ყველაზე მთავარი - თავისი თავი. მას დრო მუდამ არ ჰყოფნის იმისათვის, რათა ბოლოს და ბოლოს დაფიქრდეს: ვინ არის იგი, რისთვის არსებობს დედამიწაზე? იგი ბილიარდის მაგიდის მწვანე მინდორზე დაგდებულ ბურთს ჰგავს, რომელიც უხილავი დარტყმებისგან გორავს, აქეთ იქით აწყდება თითქოს. ადამიანს იმისთვისაც არ სცალია, რომ დაფიქრდეს, რისთვის და ვის სჭირდება ყოველივე ეს: ეს ფაციფუცი, დაუსრულებელი სირბილი! ასეთმა ადამიანმა ღმერთს ადგილი არ დაუტოვა თავის ცხოვრებაში, მას დაუვიწყებია სიკვდილი, იგი თავის ცოდვებს ვერ ხედავს. მეტაფიზიკური საკითხები მას უფრო ნაკლებად აინტერესებს, ვიდრე სიცოცხლის არსებობა შორეულ გალაქტიკებზე. მას ჰგონია, რომ ამ საკითხებით დაკავებული შეიძლება იყოს მხოლოდ უსაქმური ან მეოცნებე, მას კი ამგვარი წვრილმანებისთვის დრო არა აქვს. ამ გამუდმებულ ამაოებაში, საქმეთა მორევში იგი ღმერთს ემალება თითქოს. სიკვდილი მას მოულოდნელად ეწევა. იგი ჰგავს მორბენალს, რომელიც ანაზდად ქვას ფეხს წამოჰკრავს და ეცემა. სიკვდილის ჟამს იგი ფიქრობს, რომ ვერ დაასრულა თავისი საქმეები. საუკუნო ცხოვრება და სულიერი სამყარო ასეთი ადამიანისთვის უსიამოვნო, საშინელი მოულოდნელობაა.

   სიკვდილის ხსენების მეორე მტერი მრავლისმეტყველებაა - დაფარული ამპარტავნების ერთ-ერთი გამოვლინებაა. წმინდა წერილში უფალი ამბობს: „ვის ზედა მივიხილო, არამედ ანუ მდაბალსა ზედა და მყუდროსა?" (იხ. ეს. 66, 2). ჭეშმარიტად ასეა: სიმდაბლე და სიმშვიდე (მყუდროება), აგრერიგად რომ სთნავს უფალს, მდუმარებასთან არიან შეუღლებულნი.

   მრავლისმეტყველება ლოთობის მსგავსი ვნებაა. იგი ადამიანს იმონებს ისე, რომ ის თავისი ენის დანამატი ხდება თითქოს. თუკი ადამიანმა, რომელმაც მშრომელ ჭიანჭველად გარდაიქმნა თავი, მისთვის საუკუნო ცხოვრებისთვის მოსამზადებლად მიცემული დრო წაართვა თავის თავს, გაფლანგა იგი და სულიერი ბანკროტი გახდა, მოლაყბე ქურდია არა მარტო თავისი, არამედ სხვისი დროისაც.

   სულის სიღრმეში მოლაყბე მიიჩნევს, რომ მან უკვე ყველაფერი იცის და ერთი რამ დარჩენია მხოლოდ: სხვების სწავლება. სინამდვილეში კი ბევრი ხომ მხოლოდ იმიტომ ლაპარაკობს, რომ დადუმება არ უსწავლია. წმინდა მამები ამტკიცებდნენ, რომ ღვთის უდიდესი ნიჭით - იტყვით თავის შემაქცევარი ადამიანი მსიძავს ჰგავს. ამიტომ მრავლისმეტყველი ადამიანი საძაგელია ხალხისთვის და უცხო - ღმერთისთვის.

   მრავლისმეტყველება სულის (სამშვინველის) ძალების უაზრო გაფლანგვაა. მრავლისმეტყველი ადამიანის ლოცვა მოუძლურდება, განიბნევა და ხმება მჭკნარ მცენარესავით. მრავლისმეტყველი ღრმა აზროვნების უნარს კარგავს, ძალა არ შესწევს თავისი აზრის შეჩერებისა, კონცენტრირებისა საკითხზე, რომელიც ყურადღებას მოითხოვს.

   იგი ემსგავსება მსუნაგს, დაუღეჭავად რომ ყლაპავს საჭმელს, ან - სახედრის ტყავით გადაჭიმულ დოლს, თავისი ბრახუნით ყველაფერს რომ ახშობს. ჭეშმარიტად: „სიტყვები განაბნევენ, დუმილი შეიკრებს". მრავლისმეტყველების დასასრული სულის დაცლაა და მადლის დაკარგვა. ყოვლისმხედველი ღმერთი თითქოს „ვერ ხედავს" უქმადმეტყველ ადამიანს, რადგან ასეთ ადამიანსაც არ შესწევს უნარი ღმერთთან კავშირისა, რაც გონების შემოკრებას მოითხოვს. მეთევზე თევზს ანკესით იჭერს წყალში, როცა ის ნემსკავს ყლაპავს თავისი პირით. ეშმაკი კი ყბედს, როგორც თავის ნადავლს, ენით იპყრობს.

   სიკვდილი საიდუმლოა, ხოლო შეხება საიდუმლოსთან შესაძლებელია მხოლოდ დუმილისას. ყბედი შეიძლება სასაფლაოსთან ცხოვრობდეს, ხედავდეს, ყოველდღიურად მის ფანჯრებთან ახლოს როგორ მიასვენებენ მიცვალებულებს კუბოებით, და მაინც არ ახსოვდეს, რომ ოდესმე მასაც ეწევა სიკვდილი. სიკვდილის ხსენება მოითხოვს იმას, რაც ყბედს დაუკარგავს - ჭვრეტის, საკუთარ გულზე თითქოს დაწერილობის აღბეჭდის უნარს. ხსენება სიკვდილისა, ისევე, როგორც ყოველივე, აუცილებელი ცხონებისათვის, მადლის ნიჭია. ხოლო ყბედი, მის მიერ ნაყბედი სიტყვების რახარუხში, თავის სულში მადლის ჩუმ ხმობას ვეღარ იგებს.

   უქმადმეტყველს სიკვდილი ისევე მოულოდნელად წაადგება თავს, როგორც მრავლისათვის მზრუნველს: სათითაოდ გადასინჯა რა და განსაჯა სხვების საქციელი, მას ხომ სრულიად დაავიწყდა სიკვდილის არსებობა. მაგრამ თუკი ამაო საზრუნავში ჩაფლული ადამიანი დაცლილი მიდის ამ ქვეყნიდან, მოლაყბე სულაც არ არის ცარიელი: მას სხვების ცოდვათა - უკვე მის ცოდვებად ქცეულთა - მთელი ტომარა უტვირთავს მხრებით. ჩვეულების ძალით, იგი თვით სიკვდილთან დალაპარაკებას მოსინჯავს, მაგრამ პასუხს ვერ იღებს.

   მრავლისმეტყველებაზე არანაკლებ ეწინააღმდეგება სიკვდილის ხსენებას მუდამ ხუმრობის ჩვეულებაც. მეფე სოლომონი სიცილს ცეცხლმოკიდებული ფიჩხის ტკაცატკუცს ადარებდა, რომელიც ბოლავს, მაგრამ არ ათბობს. ხუმრობა და დაცინვა იგივე უქმადმეტყველებაა, ოღონდ გაჟღენთილი შხამით, რომელსაც ადამიანი გულში იგროვებს გველივით.

   ადამიანი ღვთის ხატია. დაცინვა - მისი უშვერი სახით წარმოდგენის, ანუ მისთვის ღვთის ხატების ჩამორთმევის, მისი დამახინჯების სურვილია. ხუმრობა ადამიანს ცინიკოსად და თავხედად აქცევს. ხუმრობა ამპარტავნების ნაშიერია: დამცინავი ცდილობს დაამციროს მოყვასი, რათა თავისი მოჩვენებითი უპირატესობა გამოაჩინოს. ჩვენ სიამოვნებას განვიცდით, როცა ხუმრობა გვესმის, სწორედ იმიტომ, რომ ის ჩვენში დაგროვილი ბოროტების პოტენციალს განმუხტავს. ხუმრობას ჩვენ გულოვნებად ვასაღებთ, მაგრამ არც ერთ ხუმარას არ სურს, რომ მასზე იცინონ.

   სიტყვა „ეშმაკის" რუსული შესატყვისი - „дьявол"-ის სინონიმი არის „მასხარა", „ხუმარა". და მართლაც, ეშმაკი თავს შეიქცევს, ეთამაშება რა ადამიანს, ის ქირდავს ადამიანების წარწყმედას, ამიტომ ხუმრობას მიჩვეული ადამიანი დემონის მიმბაძველია. როგორც ფანტაზიორი ქმნის ილუზიურ „რეალობას", ისე მასხარაც ახსენებს სიმახინჯეების მუზეუმს, რომლშიც მნახველებს იწვევს. მისი სული „სარკის იქითა" სამყაროში ცხოვრობს, ოღონდ ყოველ სარკეს მრუდი ზედაპირი აქვს. მახსოვს, ერთხელ, როცა ჯერ კიდევ ბავშვი ვიყავი, მშობლებმა ატრაქციონზე წამიყვანეს. მოედანზე დიდი კარავი იდგა, შიგნით განლაგებული იყო უზარმაზარი სარკეები ამოზნექილი და გაღუნული ზედაპირებით. მასში ვხედავდი მე ჩემს თავს ხან უზარმაზარმუცლიანი ლილიპუტის მსგავსს, ხან - ტანაყრილს, გაჭიმულს, გეგონება რეზინივით გამწელეს ისე, რომ თვით ჭერს ვწვდებიო, ხან - ნაწილებად დაჭრილს, ხან - თავდაყირა გადმობრუნებულს. მე ვერ ვხვდებოდი, რაზე იცინოდა იქ მყოფი ხალხი, - ეს სარკეები მე შიშს მგვრიდნენ, ისინი თითქოს მომიტაცებდნენ და სხვად მაქცევდნენ; მე სარკეების სიღრმეში გავუჩინარდებოდი, იქიდან კი ჩემი მსგავსი მახინჯები გადმოხტებოდნენ. მე დედას მივეკარი.

   - მოიწყინე? - მკითხა მან.

   - ჰო, - ვთქვი მე.

   როგორც ჩანს, ეს ბალაგანი მას თვითონაც არ მოეწონა და სასწრაფოდ გამომიყვანა კარვიდან. მე შვებით ამოვისუნთქე, რაკიღა დავრჩი ისეთივე, როგორიც ვიყავი... (გაგრძელება...)

თარგმნა ია მელიქიძემ 

Xareba.net - ის რედაქცია