აღდგომა ჯვარცმის გარეშე ანუ ეკუმენიზმი (ნაწილი IV) - არქიმანდრიტი ლაზარე (აბაშიძე)

 

 

   დოგმატი მკაცრად განსჯის იმ ქრისტიანულ საზოგადოებებს, რო-მლებიც ეკლესიის ხანგრძლივ ისტორიას არაფრად აგდებენ და თავიდან იწყებენ საკუთარი „ქრისტიანობის" შექმნას. დოგმატურ ღმრთისმეტყველებაში გადმოცემულია ქრისტიანული სარწმუნოების არსი, ღმრთივგამოცხადებული ცოდნა, რომელიც სახარებამ გვიქა-დაგა, მოციქულებმა გვამცნეს, ეკლესიის მამებმა განგვიმარტეს და საუკუნეთა მანძილზე გამოატარეს და რომელიც უდიდეს წმინდანთა სიცოცხლითა და სიკვდილით დაემტკიცა. ამიტომ დოგმატი ქერუბიმის მახვილია, რომელიც ჰყოფს „სულს ჭეშმარიტებისა" და „სულს მაცთურებისა" (1. იოან. 4, 6), ანუ ქრისტესა და ანტიქრისტეს, ქრისტიანსა და ამ სოფელს. ჭეშმარიტი სარწმუნოების დოგმატები ჩვენი ცხონების პირობების აღწერაა! განა შეიძლება დადგეს დრო, როდესაც დოგმატური უთანხმოებები ღმრთივგამოცხადებულ გად-მოცემასა და მწვალებლობებს შორის „არააქტუალური" გახდება?

 ინდიფერენტიზმი სარწმუნოების საკითხებში კაცთა მოდგმის წყლულია. წმ. ეპისკ. თეოფანე ამბობს: „თუ ცხონებისაკენ მხოლოდ ერთ სარწმუნოებას მივყავართ, იმდენად, რომ ყველა უცხო სარწმუნოებას ცხონება კი არა, წარწყმედა მოაქვს, მაშ ის, ვინც უხცო სარწმუნოებას იცავს, განა არ ღუპავს ყველას, ვისაც აიძულებს დაიცვას იგი? როდესაც ჭირი მძვინვარებს და დახელოვნებული ექიმი ერთადერთ წამალს გამოძებნის მის საკურნებლად, მაშინ ყოველი, ვინც ამბობს: „არა უშავს, სხვა წამალიც გამოდგებაო", ღუპავს ყველას, ვინც მას დაუჯერებს. ასეთივეა ინდიფერენტიზმიც: იგი აუძლურებს და კლავს სულს. ვისაც ინდიფერენტიზმი დაეუფლება, ის თითქმის იგივეა, რაც უღმერთო, რადგანაც ცხადია, რომ მისთვის სარწმუნოება რაღაც გარეშე საქმეა და მას მხოლოდ ჩვეულების ძალით მისდევს, სხვების წაბაძვით ანდა, რაც კიდევ უფრო უარესია, როგორც რაიმე პოლიტიკურ საშუალებას. ყველა ეს საყვედური იმათაც ეხება, ვინც ამბობს: ოღონდაც ქრისტიანობა იყოს და სულ ერთია, როგორიო. საიდან გაჩნდა ეს აზრი? მოციქულები ისე მოშურნედ ზრუნავდნენ ერთსულოვნების დაცვაზე, ისე ცდილობდნენ მის აღდგენას, როდესაც რაიმე მიზეზით ირღვეოდა, ისე მკაცრად უპირისპირდებოდნენ სხვაგვარად მოაზროვნეებს, რომ მათ განკვეთას განაჩინებდნენ ხოლმე, დღეს კი გაიძახიან, ოღონდაც ქრისტიანობა ერქვას და იყოს თუნდაც მწვალებლობაო? მაშინ რატომ თქვა უფალმა: „უკუეთუ კრებულისაცა არა ისმინოს, იყავნ იგი შენდა, ვითარცა მეზუერე და წარმართი" (მათ. 18, 17)? ან ასე მკაცრად რატომ ებრძოდა ეკლესია უთანხმოების მთესველებს მთელი თავისი არსებობის მანძილზე? ვითომ ისე, სხვათა შორის? („ქრისტიანული ზნეობრივი მოძღვრების მონახაზი").

   ყურადღება უნდა მიექცეს იმასაც, რომ ეკუმენიზმი, რომელიც ანგ-რევს „გამყოფ კედლებს", ანუ დოგმატების სისტემას, მეტად თა-ღლითურ მეთოდებს იყენებს: ათასნაირად შლის, ცვლის, ყირაზე აყენებს, ერთმანეთში ურევს რელიგიურ ცნებებს, ტერმინებს, სიტყვათა მნიშვნელობებს - თითქოსდა იმავე, ჩვენთვის ძვირფასი და წმინდა სიტყვებიდან რაღაც სრულიად გაუგონარ სწავლებას თხზავს. ამგვარად, დასავლეთის ღმრთისმეტყველები წინა პლანზე „მოწყალე მოყვასს" აყენებენ და არა „მოწყალე ღმერთს". დოგმატში აქცენტის გადანაცვლება კი უეჭველად აისახება სულიერ ცხოვრებაზეც: მეორე მცნება, რომელიც მოყვასის სიყვარულს შეეხება, იჭერს პირველის ადგილს ღმერთის სიყვარულის შესახებ. ნიკოდიმოს ათონელი წერს, რომ თუ მოყვასის სიყვარული ღმერთის სიყვარულს გადააჭარბებს, „მას შეუძლია ღმერთის სიყვარულს განგაშოროს, დიდი ზიანი მოგაყენოს და სულის წარწყმედამდე მიგიყვანოს". ეკუმენისტები სიტყვებს ისე არჩევენ, რომ დღევანდელი ფსიქოლოგიის კაცს ასიამოვნონ. უკვე გამოსყიდვაზე კი აღარ ლაპარაკობენ, არამედ გათავისუფლებაზე - ამ სიტყვისათვის დამახასიათებელი მთელი ორაზროვნების ჩათვლით. გამოთქვამენ აზრს, რომ დოგმატური შინაარსი სხვადასხვა სიტყვიერი ფორმულირებით შეიძლება გად-მოიცეს, რომ აბსოლუტური ჭეშმარიტება არ არსებობს, არც გა-ბატონებული იდეოლოგია არსებობს - არის მრავალი იდეოლოგია და თითოეული მათგანი გარკვეულწილად ჭეშმარიტებაა. არ არსებობს ერთი ჭეშმარიტება - არის მრავალი შედარებითი, ნაწილობრივი ჭეშმარიტება.

   რაც შეეხება ჭეშმარიტების ცნებას: „მეცნიერება და ფილოსოფია სვა-მენ კითხვას „რა არის ჭეშმარიტება?", ამ დროს კი ნამდვილი ქრისტიანული რელიგიური ცნობიერება ყოველთვის „ვინ" ჭეშმა-რიტებისკენაა მიმართული. მათ არ ესმით თავინთი „რა"-ს მთელი ეს ნეგატიურობა, არ ესმით, რომ ნამდვილი, აბსოლუტური ჭეშმარიტება შეიძლება იყოს მხოლოდ „ვინ" და არავითარ შემთვევაში - „რა", რადგანაც ჭეშმარიტება არ არის განყენებული ფორმულა ან იდეა, ეს თვით ცხოვრებაა. რელიგიური ცხოვრებაში ადამიანი, რომელიც გონებისმიერი ძიების გზას ადგება, უცილობლად პანთეისტურ მსოფლაღთქმას ითვისებს. ყოველთვის, როდესაც ღმრთისმეტყვე-ლებას შეჭიდებული გონება საკუთარი ძალებით ცდილობს ჭეშმარიტების შეცნობას ღმერთის შესახებ, საბედისწეროდ იმავე შეცდომას უშვებს, რომელშიც ჩაფლულნი არიან მეცნიერებაც, ფილოსოფიაც და პანთეიზმიც, კერძოდ კი - „რა" ჭეშმარიტების ძიებასა და ჭვრეტას. „ვინ" ჭეშმარიტება გონებით ვერასგზით ვერ შეიცნობა. „ვინ" ღმერთი მხოლოდ სული წმიდით შეიცნობა" („ბერი სილოვანე", გვ. 102). ახლა ვიკითხოთ: შეიძლება თუ არა, რომ „ვინ" ჭეშმარიტება ნაწილებად დაიყოს, დაკარგოს სავსება და მთლიანობა?

   ეკუმენისტებისათვის, ისევე როგორც საერთოდ თანამედროვე აზრ-ოვნებისათვის, დამახასიათებელია ცნობიერების დაქუცმაცება, მოზაიკური ხასიათი, ანუ აღმსარებლობის, კულტის, ცხოვრების ყველა მოვლენის - როგორც სულიერის, ისე მატერიალურის - მთლიანი რელიგიური აღთქმის დარღვევა. მთლიანი დოგმატური აღთქმა ნიშნავს მონიზმს, ანუ ყველაფრისადმი ერთი საზომით მიდგომას: „რამდენად სარგოა ან საზიანო ეს ჩემი სულის ცხონებისთვის?" „რამდენად მაშორებს ეს ქრისტიანულ გზას?" დარღვეულ ცნობიერებას კი ნაკლებად ანაღვლებს სულის ცხონება, ამიტომ ერთიანი კრიტერიუმით უდგება, რის შედეგადაც ასეთი „ქრისტიანი" შეიძლება დადიოდეს ღმრთისმსახურებაზე და საკუთარ „რელიგიურ მოთხოვნილებებს იკმაყოფილებდეს", ამასთან ერთად ესთეტიურ ტკბობას განიცდიდეს ჰოლივუდის ფილმების უხამსობით, თავის სამეცნიერო მოღვაწეობაში კი პანთეიზმს, დარვინიზმსა თუ სხვა არაქრისტიანულ შეხედულებებს ქადაგებდეს. ცნობიერების სფეროში გონების თვითმპყრობელობის დაკარგვას სპონტანურობამ-დე მივყავართ; ადამიანი კარგავს თავის გამონათქვამებზე დაფიქრების ჩვევას, მათ, ასე ვთქვათ, გზადაგზა აყალიბებს, რის შედეგადაც ადვილად ჩაგონებადი ხდება, მზად არის ირწმუნოს ნებისმიერი სისულელე, თუკი ის ლამაზად შეფუთული და თავდაჯერებული ტონით იქნება მოწოდებული; თავს უფლებას აძლევს წამოაყენოს მოსაზრებები, რომლებიც ლოგიკურად არ არიან დასაბუთებულნი არც დოგმატებით, არც რაციონალური მტკიცებებით, არამედ მხოლოდ ემოციებითა და სეკულარული (გამიწიერებული) ფასე-ულობებით. ასეთ ადამიანს ღმერთის შესახებ წარმოდგენაში თავისი ანთროპომორფული მსჯელობები შეაქვს, ჭეშმარიტებას საკუთარ შეხედულებებს უფარდებს. ცნობიერების გამიწიერებას, გონების ემოციებისადმი დამორჩილებას კაცი აშკარა მწვალებლობამდე მიჰყავს, როდესაც სინდისსა და ცხოვრებას უკვე დოგმატების მიხედვით კი აღარ სჯიან, პირიქით, დოგმატებს ღებულობენ ან უარყოფენ იმის მიხედვით, შეესაბამებიან თუ არა ისინი „სინდისს", ადამიანის წარმოდგენას ღმერთზე. ამით ადამიანი მწვალებლურ შერჩევას ახდენს, მოქმედებს „პირადი გემოვნების" და ხშირად კაპრიზის მიხედვითაც, სარწმუნოებრივი სისტემიდან არჩევს იმ დოგმატებსა და მორალურ მოთხოვნებს, რომლებიც მას „მოსწონს", დანარჩენებს კი უკუაგდებს. იქმნება ორაზროვნებისა და სუბიექტურობის საერთო ატმოსფერო, რომლის ნაცრისფერ ბინდბუნდში ჭეშმარიტებისა და სიკეთის კრიტერიუმები იშლება. აქედან ჩნდება სულიერი ცხოვრების კანონების ვერგაგება, ეტაპებზე გადახტომა, ქრისტიანული სიყვა-რულის წყურვილი ჯვარცმის გარეშე, ანუ მისი შეცვლა წარმოსახვითი სიყვარულით, როდესაც გონებას ფანტაზია ცვლის, ჯანსაღ აზრს კი - სუბიექტური თვითნებობა. თანამედროვე სამყარო ცოდვისადმი გასაოცარ უგრძნობელობას იჩენს, არ სურს დაინახოს, რომ ცოდვილია, რადგანაც ამაში თავის მხილებას ხედავს; ამის შედეგად კი იშვება „ღმრთისმეტყველება", რომელიც უპირისპირდება ქრისტიანულ მოძღვრებას მრავალ მნიშვნელოვან პუნქტში (იხ. სტატია „ქერუბიმის მახვილი", „ტროიცკოე სლოვო", 1990 წ.). (გაგრძელება...)

არქიმანდრიტი ლაზარე (აბაშიძე) 

Xareba.net - ის რედაქცია