სულიერი განსჯისათვის (ნაწილი 2) - წმიდა ეგნატე ბრიანჩანინოვი

 

   ჩვენს სულიერ სალმობებს შორის, დაცემის შემდეგ რომ მივიღებთ, საკუთარ ნაკლოვანებათა უცოდინრობა და მათი დამალვის სურ-ვილიც არის. სამაგიეროდ, გვჩვევია სხვის ნაკლოვანებათა ხედვის, მათი მხილებისა და დასჯისაკენ სწრაფვა. მეტიც, იმის გამო, რომ სინამდვილეში არ ძალგვიძს მოყვასის ნაკლოვანებათა დანახვა (ანდა ამ ადამიანს საერთოდ არ ახასიათებს ჩვენთვის ესოდენ სასურველი ნაკლოვანებები), არარსებულ ნაკლოვანებებს ვიგონებთ, თანაც მათ რჩეული მახვილსიტყვაობით ვნიღბავთ, ვამკობთ და ვაძლიერებთ. საკუთარი ნაკლი უმნიშვნელოდ და ადვილად მისატევებლად გვეჩვენება, მოყვასისას კი, რაც შეგვიძლია, ვაზვიადებთ და ყოველ-გვარი სასჯელის ღირსად წარმოვადგენთ. ეს ვნება განსაკუთრებით ფეხმოკიდებულია იმ ადამიანებში, ვინც სრულიად არ ზრუნავს საკუთარ სულზე, თუმცა არც მათთვის არის უცხო, ვინც თითქოს ცდილობს სულის ცხონებას. ძალიან ფრთხილად უნდა ვადევნოთ თვალი საკუთარ თავს, რათა ამ სახიფათო გატაცებას გადავურჩეთ.

   წმ. დავით მეფემ შესცოდა, მაგრამ კარგა ხანს (როგორც ხშირად ემ-ართებათ ხოლმე ცოდვის უფსკრულში ჩავარდნილებს) ვერ მიხვდა და ვერ გააცნობიერა თავისი დაცემა. ღმერთმა ნათან წინასწარმეტყველს უბრძანა, ემხილებინა იგი. წინასწარმეტყველმა მეფეს იგავურად აღუწერა მისი მდგომარეობა და სთხოვა, განესაჯა და დაესაჯა დამნაშავე. მეფემ უმალ გამოიტანა განაჩენი, რომელიც ბევრად აღემატებოდა კანონის მოთხოვნას (2 მეფ. 12,1-4). ასეთია ჩვენი დაცე-მული ბუნება! ჩვენი ცოდვებისათვის მოწყალებასა და შეწყნარებას მოველით, მოყვასის ასეთივე ცოდვებისათვის კი - პასუხისგებასა და სასჯელს. წინდახედულება და სიფხიზლე მოგვეხოვება: სიფხიზლე საკუთარ თავთან მიმართებაში. ნუ განსჯი შენი აზრისა და წარმოდგენის მიხედვით, ვიღაცის გადმოცემის, მითქმა-მოთქმისა თუ ჭორების საფუძველზე რომ შეგექმნა, არამედ მიბაძე ღმერთს, რომელმაც თქვა: „ღაღადებაჲ სოდომისაჲ და გომორისაჲ განმრავ-ლებულ არს და ცოდვანი მათნი დიდ არიან. გარდავიდე და ვიხილო უკუეთუ ღაღადებისაებრ მათისა, რომელნი მოიწევიან ჩემდა, ეგრეთ აღესრულებიან." თუ შენგან მოითხოვს ვინმეს განსჯას, ზუსტად გამოიძიე საქმე და მხოლოდ მაშინ გამოიტანე მსჯავრი: იგივე კანონი ხომ მოყვასის განკითხვასაც გვიკრძალავს, თუკი ეს განკითხვა თვითნებურად, უსამართლოდ ხდება! ხშირად ყოფილა, რომ შურს, სიძულვილსა და ცილისწამებას უდიდესი მართალნი და თვის იესო ქრისტეც კი კაცთა საზოგადოებისათვის უდიდეს ბოროტმოქმედებად წარუდგენია.

   ღმრთის სათნო განსჯა წინ უნდა უძღოდეს ჩვენს ყველა მოქმედებას, და არა მარტო მოყვასის მიმართ, რათა ცილი არ დავწამოთ მართალ და უდანაშაულო ადამიანებს, ანდა სასტიკი სასჯელი არ დავადოთ იმ შეცოდებებისათვის, რომლებიც ასეთ მკაცრ ზომებს სრულიად არ იმსახურებენ: განსჯა წინ უნდა უძღოდეს ყველა ჩვენს მოქმედებას, როგორც გარეგნულს, ისე შინაგანს. წმ. მამები ამ განსჯას „სულიერ განსჯას" უწოდებენ - იმ მთავარ სათნოებას, რომელზეც დამოკიდე-ბულია ყველა სხვა სათნოების სისწორე და, შესაბამისად, მათი ღირსება. სიკეთეც შეიძლება იყოს არასწორი და ბოროტებაც შეიძლება სიკეთის საფარველით იმოსებოდეს. ჩვენი ბუნებრივი სიკეთე ბორო-ტებასთან არის შერეული და მის მიერ დაზიანებული. ამ დაზია-ნებული ბუნების გამო ვერასოდეს ვენდობით ვერც გარეგნულად კეთილ აზრებს და ვერც გარეგნულად კეთილ გრძნობებს. ჩვენი შეზღუდულობაც და ჩვენი დაცემული მდგომარეობაც მოითხოვს, რომ ჩვენს მოქმედებას უსათუოდ წინ უძღოდეს განსჯა.

   ღირსი კასიანე რომაელი ანტონი დიდის შესანიშნავ სწავლებას გად-მოგვცემს სულიერი განსჯის შესახებ. ერთხელ ანტონის ახლომახლო მონასტრებიდან ბერები ეწვივნენ და მთელი ღამე საუბარში გაატარეს. სიტყვა იმაზე ჩამოვარდა, თუ ყველაზე მეტად რომელი სათნოება იცავს მონაზონს ხიბლში ჩავარდნისა და ეშმაკის მახეთაგან. ერთნი მარხვასა და მღვიძარებას ასახელებდნენ, რამეთუ მათი მეშვეობით აზრი სიფაქიზეს იძენს, იწმინდება და უფრო ადვილად მიეახლება ღმერთს; მეორენი უპოვარებასა და ქონების მოძულებაზე მიუთი-თებდნენ, რამეთუ ამ გზით გონება თავს აღწევს მრავალფერ მიწიერ ზრუნვათა ბორკილებას და ღმერთს ეთვისება. სხვანი მოწყალებას აძლევდნენ უპირატესობას და უფლის სიტყვებს იმოწმებდნენ: „მოვედით, კურხეულნო მამისა ჩემისანო, და დაიმკვიდრეთ განმ-ზადებული თქუენთვის სასუფეველი დასაბამითგან სოფლისა" (მთ. 25, 34).

   ანტონიმ ყველას მოუსმინა და ბოლოს სთქვა: „ყველაფერი, რასაც თქვენ ამბობთ, საჭიროცაა და სასარგებლოც მათთვის, ვინც უფალს ეძიებს. მაგრამ ამ სათნოებებს არ შეიძლება გადამწყვეტი უპირატესობა მიენიჭოს, რადგან ბევრი მინახავს, ცხოვრებას რომ მარხვასა და მღვიძარებაში ატარებდა, უდაბნოში მიდიოდა განმარტოებისთვის, უმკაცრეს უპოვარებაში იყო, მთელ ქონებას გლახაკებს ურიგებდა და თვითონ კი უკიდურეს სიღატაკეში ცხოვრობდა, მაგრამ მერე მიატოვა ღმრთის სათნო გზა, ცოდვილი ცხოვრება დაიწყო და ქრისტესაც კი განუდგა. მაინც, რა იყო ამ სულიერი გაუმართაობის მიზეზი? ჩემის აზრით, ის, რომ მათ არ ჰქონდათ მთავარი - სულიერი განსჯის ნიჭი. განსჯა ასწავლის ადამიანს, ყველაფერში ერიდოს ზომის გადამეტებას და სამეუფო გზით იაროს. იგივე განსჯა არ აძლევს ეშმაკს უფლებას, რომ კაცს მარჯვნიდან, ანუ მეტისმეტი მარხვით სძლიოს, ანდა მარცხნიდან, სხეულის უზომო განსვენებით დასცეს. იგი სულისთვის თვალისა და ლამპრის მოვალეობას ასრულებს, როგორც სახარება გვასწავლის: „სანთელი გუამისაჲ არს თუალი. უკუეთუ თუალი შენი განმარტებულ იყოს, ყოველი გუამი შენი ნათელ იყოს. ხოლო უკუეთუ თუალი შენი ბოროტ იყოს, ყოველი გუამი შენი ბნელ იყოს" (მთ. 6,22-23). ასეც არის! სულიერი გასჯა, იკვლევს რა კაცის ყოველ სიტყვასა და გულისთქმას, განაგდებს ყოველგვარ უკეთურ აზრსა და განზრახვას, საძაგელს ღმრთის წინაშე, და განარიდებს მისგან ხიბლს. ამას წმ. წერილიც გვიმოწმებს. საულს, ისრაელის პირველ მეფეს, რაკიღა არ გააჩნდა განსჯის უნარი, გონება დაუბნელდა და ვერ მიხვდა, რომ ღმერთისთვის მისი მცნების მორჩილება უფრო სათნოა, ვიდრე თვითნებური მსხვერპლშეწირვა: მან სწორედ იმით განარისხა ღმერთი, რითაც სათნო-ყოფას ფიქრობდა. საულს ეს არ დაემარ-თებოდა, მისი გონება განსჯის უნარით რომ ყოფილიყო განათებული. მოციქული სულიერ განსჯას მზეს უწოდებს: „მზე ნუ დაჰვალნ განრისხებასა თქუენსა" (ეფეს. 4,26). განსჯას ჩვენი ცხოვრების წინამძღოლადაც სახელდებენ: „რომელთა არა ჰქონდეს განკარგვა <განსჯა>, დაცვივეს ვითარცა ფურცელი" (იგავი, 11,14). წმ. წერილში მას რჩევაც <ძვ. ქართ. ზრახვა> ეწოდება, ურომლისოდაც ნაბიჯიც არ უნდა გადავდგათ. თვით სულიერი ღვინის სმაც კი, რომელიც „ახარებს გულსა კაცისასა," აკრძალულია ამ „ზრახვის" გარეშე: „ზრახვით ყოველსავე იქმოდე, ზრახვით ღვინოსა სუემდ" (იგავი, 31,3). და კიდევ: „ვითარცა ქალაქი, ზღუდითა დარღვეული და არა მო-ზღუდვილი, ეგრეთვე კაცმან, რომელმან ყოს რაჲ განუზრახველად <განუსჯელად>" (იგავი, 25,29). აქედან ნათლად ჩანს, რომ განსჯის უნარის გარეშე ვერც ერთი სათნოება ვერ აღმოცენდება და ვერც ბოლომდე შეინარჩუნებს სიმტკიცეს. ამგვარად, ყველა სხვა სათნოების დედა და მცველი განსჯის უნარია." ანტონი დიდის ამ აზრსა და დებულებას სხვა მამებიც ერთხმად დაეთანხმნენ.

   სულიერი განსჯის მოპოვება შეიძლება წმ. წერილის, განსაკუთრებ-ით კი ახალი აღთქმის კითხვით, აგრეთვე წმ. მამათა ნაწერების შესწავლით. მაგრამ ყოველმა ადამიანმა თავისი ცხოვრების წესის შესაფერისი წიგნები უნდა აირჩიოს. ერისკაცმა იმ წმ. მამათა თხზულებები იკითხოს, ვინც საერთოდ ყველა ქრისტიანისთვის წერდა, ზოგადსაცხოვრებელი მონასტრის მკვიდრმა - ცხოვრების ამ წესის მიმდევართათვის განკუთვნილი წიგნები, ხოლო განმარტოებ-ულნი წმ. დაყუდებულ მამათა სწავლებებს უნდა დაეწაფონ, რომლებიც მუდმივად საკთარი თავის ხედვას ცდილობდნენ, საკუთარი თავის სულიერი, მადლისმიერი ხედვიდან და ღმერთის სულიერ, მადლისმიერ ხედვამდე მიდიოდნენ. აუცილებელია, რომ ცხოვრების წესი საკითხავის შესაფერისი იყოს: „იყვენით მყოფელ სიტყვისა მის და ნუ ხოლო მსმენელ და შეურაცხისმყოფელ თავთა თვისთა" (იაკ. 1,22). აუცილებელია, რომ ცხოვრების წესი საკითხავის შესაბამისი იყოს, რათა იგი მხოლოდ უნაყოფო მეოცნებეობას არ წარმოშობდეს, არც აღგზნებისა და ხიბლის მდგომარეობას იწვევდეს. „სანთელ არს ფერხთა ჩემთა შჯული შენი და ნათელი - ალაგთა ჩემთა" (ფსალმ. 118,105), ამბობს წმ. წერილი. ფეხებში იქ იგულისხმება ზოგადად მოქმედება, ალაგში - ქრისტიანის პირადი ქცევა, ნათელში კი - სულიერი განსჯა. მაშინაც, როდესაც საღმრთო სჯულს ვსწავლობთ და მაშინაც, როდესაც ვცდილობთ შევასრულოთ იგი, მდაბალი და გულმოდგინე ლოცვით უნდა გამოვითხოვოთ ზეგარდმო განათლება. ამას გვასწავლის წმ. წერილიც: „ნუ განმაშორებ მე მცნებათაგან შენთა" (ფსალმ. 118,10); „მასწავენ მე სიმართლენი შენნი" (იქვე, 12); „განანათლენ თუალნი ჩემნი და მე განვიცადნე საკვირ-ველებანი სჯულისა შენისანი" (იქვე, 18); „ნუ დაჰფარავ ჩემგან მცნებათა შენთა" (იქვე, 19).

   სულის სარგებელია წმ. წერილისა და წმ. მამათა ეს რჩევა - ყოველ ჩვენს საქმეს, განზრახვას, გულისსიტყვას, ყოველ შინაგან სწრაფვასა თუ გატაცებას წინ სულიერი განსჯა წავუმძღვაროთ, საღმრთო სჯულის მიხედვით წარვმართოთ ჩვენი გარეგანი და შინაგანი ცხოვრება. უამისოდ ჩვენი ქცევა ვერც კეთილგონივრული იქნება და ვერც ღმერთისთვის სათნო; უამისოდ ყოველთვის გვაცდუნებს მტერი გარედანაც და შიგნიდანაც. ღმრთის შიშმა დაე გვასწავლოს მღვიძარება და სიფრთხილე, საღმრთო სჯულის შესწავლამ და მის მიხედვით ცხოვრებამ კი მოგვანიჭოს სულიერი განსჯა, რომელიც არის კარი სათნოებათა საცავისა და სულიერ სიკეთეთა საუნჯისა. ახდება, უეჭველად ახდება ჩვენზე უფლის სიტყვები: „რომლითა განკითხვითა განიკითხვიდეთ, განიკითხნეთ, და რომლითა საწყაუ-ლითა მიუწყოთ, მოგეწყოს თქუენ" (მთ. 7,2).

 

 

წმიდა ეგნატე (ბრიანჩანინოვი) 

წიგნიდან „კრებული" 

 Xareba.net - ის რედაქცია