უზენაესი საქმე კაცისა - არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) (ნაწილი IV)
17-08-2015, 00:02
კითხვა: როგორ დავიცვათ ჩვენი გული ლოცვისათვის?
პასუხი: ყველა ცხოვრებისეულ შემთხვევაში ჰკითხე საკუთარ თავს: ჩემი ქცევა, საქმე, გადაწყვეტილება როგორ აისახება ლოცვაზე? როცა სატრაპეზოდ ჯდები, დასვი შეკითხვა: „რამდენი უნდა შევჭამო, რომ ლოცვა არ ჩავაქრო?" როცა საუბარში ერთვები, იფიქრე: „როგორ ვი-ლაპარაკო ისე, რომ ლოცვა არ დავფანტო?", როცა წიგნს იღებ წა-საკითხად, შენთვის გაიაზრე: ის ლოცვას დაეხმარება თუ პირიქით, განდევნის გონებიდან. მთელი დღე ასე გაატარე.
არის იგავი. მეფისწულმა მამას ჰკითხა: - მომიყევი, როგორ ისწავლე უზარმაზარი სახელმწიფოს მართვა?
მეფემ არაფერი უპასუხა, მაგრამ რამდენიმე ხნის შემდეგ ისეთი სახე მიიღო, ვითომდა შვილზე განრისხდა და რაღაც ქცევისთვის სიკვ-დილი მიუსაჯა. შვილი ფეხებში ჩაუვარდა მამას, დანდობას ევე-დრებოდა და იფიცებოდა, რომ არ არის დამნაშავე. მაშინ თქვა მეფემ:
- კარგი, მე შენ გამოგცდი.
მან თასი წყლით პირამდე აავსო და თქვა:
- ამ თასით ქალაქის კედლებს შემოუარე, ჯალათი თვალყურს გად-ევნებს: ერთ წვეთსაც თუ დაღვრი, იგი თავს ადგილზევე მოგკვეთს.
მეფისწულმა თასს ორივე ხელი მოჰკიდა, კედელზე ავიდა და ფრთ-ხილი ნაბიჯით ნელ-ნელა დაიწყო ქალაქის შემოვლა. ეს გზა დიდხანს გაგრძელდა. საღამოს უფლისწული სასახლეში დაბრუნდა და სავსე თასი მიიტანა: მას ერთი წვეთიც არ დაუღვრია.
მეფემ ჰკითხა:
- კედლებთან მდგარი ხალხი თუ ნახე?
- არა - უპასუხა უფლისწულმა.
მეფემ ჰკითხა:
- დღეს როგორი ცა იყო, ღრუბელი თუ ეკრა?
- არ ვიცი - უპასუხა უფლისწულმა.
მეფემ ჰკითხა:
- შენ რაღას აკეთებდი?
- მე არაფერი მინახავს და არაფერი გამიგონია, თასს ვუყურებდი, რომ წყალი არ დამეღვარა და ცოცხალი დავრჩენილიყავი - უპასუხა უფ-ლისწულმა.
მაშინ მეფემ თქვა:
- ესეც შენ, იმის გაკვეთილი, თუ როგორ უნდა სახელმწიფოს მართვა: ყოველ საქმეზე ისე უნდა იკრებდე ყურადღებას, თითქოს ის ერ-თადერთი იყოს, ამ დროს დაივიწყე ყველაფერი დანარჩენი.
ეს იგავი შეიძლება გამოდგეს გაკვეთილად იმისა, თუ როგორ არის სა-ჭირო ლოცვა. თასი - ეს ჩვენი გულია, წყალი - მადლი, ჯალათი, გაშიშვლებული მახვილით რომ მოგვდევს, სიკვდილია, რომელიც თითოეული ადამიანის ზურგსუკან დგას. ლოცვა მადლს კრებს და ინახავს.
კითხვა: ვინ არის ლოცვის ყველაზე ვერაგი და ფარული მტერი?
პასუხი: ეს არის - ტკბობა. ჯერ კიდევ ძველებმა თქვეს, რომ ტკბობა ბრძენთ შეშლილებად აქცევს.
კითხვა: როგორ გავარჩიოთ ტკბობა სულიერი სიხარულისაგან?
პასუხი: ტკბობისას აზრი ჩერდება, გონება რაღაც თვლემის მდგომა-რეობაში გადადის, სამშვინველი სიბნელეში იძირება, ის ერთგვარ მღვრიე სიტკბოებას შეიგრძნობს, ქვევიდან გულისაკენ მომავალს; მას ავიწყდება სიკვდილი და მარადისობა. ტკბობა - ეს დამბლაა ლოცვისა. არის სულიერი სიხარული, რომელსაც ზოგჯერ ასევე ტკბობას ეძა-ხიან, მაგრამ ეს - სულ სხვა რამაა.
კითხვა: რომელი წმიდანი შეიძლება იყოს ჩვენთვის მაგალითი იეს-ოს ლოცვაში?
პასუხი: ყოვლადწმიდა ქალწული მარიამი, რომელსაც წმიდათა წმი-დაში გაეცხადა სახელი იესო ქრისტესი. ეს სახელი, როგორც დაუვალი ვარსკვლავი, ბრწყინავდა მის გულში. ქალწული მარიამი იყო გვი-რგვინი ყოველთა სათნოებათა. მაგრამ განსაკუთრებულად მან უბი-წოებით, თავმდაბლობითა და სიყვარულით გაიბრწყინა. სიყვარულმა ის ზეციური მამის ასულად აქცია, სისპეტაკემ - სულიწმიდის სას-ძლოდ, თავმდაბლობამ - დედად ღვთის ძისა. ყველა ეს სათნოება - მადლის ძღვენია. მაგრამ ამავე დროს ისინი გარკვეულწილად ადა-მიანის ნებაზე არიან დამოკიდებულნი. იესოს ლოცვა შეუძლებელია სისპეტაკისა და მორჩილებისაკენ სწრაფვის გარეშე ისევე, როგორც ამპარტავნებასთან დაუღლელი ბრძოლის გარეშე. უფალმა თქვა: „ვის ზედა მივიხილო, არამედ ანუ მდაბალსა ზედა და მყუდროსა" (ეს. 66, 2) მორჩილება ეს ის სინაა, რომელზედაც ღმერთი სულს ეცხადება. უბიწოება - ის მაყვლის ბუჩქია, რომელიც მადლის ცეცხლით შეუ-წველად იწვის. ხოლო სულიერი სიყვარული - ეს ვნებებზე გამარ-ჯვებულის ჯილდოა, ეს თვით ღვთაებრიობის მყოფობაა ადამიანის გულში, ეს სულიერი გზის უსასრულო დასასრულია.
ღირსი მაქსიმე კაფსოკალისი, ათონელი მოღვაწე, გამუდმებით ლოც-ულობდა ღვთისმშობლის მიმართ გულისმიერი იესოს ლოცვის მი-მადლებისათვის და ზეციური დედოფლისაგან მიიღო ის, როგორც საჩუქარი.
უნდა ვილოცოთ და იესოს ლოცვის მონიჭება მთავარანგელოზ სელ-აფიელს ვევედროთ, რომელიც, ეკლესიის სწავლების მიხედვით ლო-ცვის ანგელოზს წარმოადგენს. ღირს მამებს უნდა ვევედროთ, რათა მათ გვასწავლონ ეს გონიერი საქმე, რომლის გამოც მათ სოფელი დაუტევეს და მონასტრებსა და უდაბნოს მიაშურეს.
კითხვა: რას ნიშნავს ლოცვისას ბავშვს ვემსგავსოთ?
პასუხი: როგორც უკვე ვთქვით, ეს ნიშნავს: უარი ვთქვათ მიწიერ სი-ბრძნესა და ცოდნაზე. როგორც ორთაბრძოლის წინ მებრძოლი იხდის სამოსს, ასევე ლოცვად დამდგარმა ადამიანმა უნდა იცოდეს, რაოდენ არასწორია და ფუჭი ის ცოდნა, რომლითაც ქვეყანა ამაყობს. ისინი არაფერია ღვთაებრივ სიბრძნესთან შედარებით; ეს ჩვენს სულზე შე-მოხვეული ნისლია, რომელშიც მზის სხივი ძლივს აღწევს.
უარი თქვი ამ ცოდნაზე ბრძნული უვიცობის გამო, და ამ უცოდინა-რობაში ლოცვის მეშვეობით უმაღლეს ცოდნას შეიძენ. უარი თქვი გონების მოციმციმე შუქზე, რომლისთვისაც მიუღწეველია სულიერი სამყარო; უცნობელობისა და აზრის არქონის წყვდიადში ჩაეშვი იმ-ისათვის, რათა შენს გულში ლოცვის მეშვეობით სულიერი ნათელი გაბრწყინდეს. წარმოიდგინე თავი ბავშვად, რომელმაც არაფერი იცის, არაფერი ესმის და მხოლოდ ღმერთისკენ იწევს, თუნდაც ისე გწამდეს ის, როგორც ბავშვს სჯერა თავისი მშობლებისა.
როცა აზრით ჩემს ბავშვობას ვუბრუნდები, რომელიც სადღაც, გუ-ლის სამალავებში აღიბეჭდა, მეხსიერებას ვძაბავ, თითქოსდა დროის მდინარეს უკან, სათავისაკენ ვაბრუნებ, მაგონდება, რომ ჩემი ბავ-შვური ცხოვრების განთიადის ბინდბუნდში აშკარა იყო ჩემთვის სულიერი სამყარო. იმას, რაც ჩემს გარშემო იყო, ორ პლანში ვხედავდი: ერთი რეალური და მიწიერი იყო, მეორე იყო იდუმალი, სულებისა. ისინი თითქოსდა ურთიერთში მყოფობდნენ. ბავშვობაში სამყაროს მეტად მოცულობითს, მეტად ღრმას ვხედავდი; უხილავი სამყაროს საიდუმლოს გრძნობდა ბავშვის გული, სამყაროსი, რომელიც რაღაც ხარისხში ხილული იყო მისთვის. შემდეგ, ასაკთან ერთად, სული სულ უფრო მეტად უხეშდებოდა და მატერიალურობაში იძირებოდა - ხილული სამყარო უხილავს დევნიდა. ქვეყნიური ცოდნა, ადამია-ნებთან ურთიერთობა, გამოღვიძებული ვნებები - ყოველივე ამან პარალიზება მოახდინა სულის უნარისა, ემზირა არა ხილულისათვის, არამედ ხილულიდან. ბავშვი, რომელმაც ის-ისაა ლაპარაკი დაიწყო, თავისებურად ბრძენია ფილოსოფოსზე, რომელმაც საკუთარი განსჯა ობობას ქსელივით შემოიხლართა. ბავშვი გაცილებით ბრძენია, რა-დგან ის ხედავს სამყაროს, როგორც საიდუმლოს. დიადი მიღწევაა - მოთვინიერება გონების სიამაყისა, რომელიც ადამიანებს კერპად ექ-ცათ, და გამარჯვება ვნებებზე, რომლებშიც ქვეყანა ცხოვრების სი-ხარულს ხედავს. გაორებასა და აზრთა ჭიდილზე ავმაღლდეთ, დავინახოთ, რომ მიწიერი სახეები - ეს ნეშტის სახეებია და ბავშვივით უბრალო გულით ვილოცოთ. უფალმა თქვა: „აღგიარებ შენ, მამაო... რამეთუ დაჰფარე ესე ბრძენთაგან (მიწიერი სიბრძნით) და მეცნიერთა (ხორციელი გონებით) და გამოუცხადე ესე ჩჩჳლთა (მთ. 11, 25), რო-მლებსაც თავიანთ უბრალო სულში ღვთის შემეცნების მეტად დატევა შეუძლია.
არქიმანდრიტი სოფრონი (სქემაში სერაფიმე [სახაროვი]), ავტორი ცნობილი წიგნისა ღირს სილუან ათონელზე, აღნიშნავდა იმ ღირს-შესანიშნავ ფაქტს, რომ უბრალო, გაუნათლებელ ბერებს შორის უფრო მრავლად აღმოჩნდებოდნენ ხოლმე ისინი, ვინც მოუკლებელ იესოს ლოცვას აღწევდნენ, ვიდრე წიგნებით განათლებულ ხალხს შორის. ეს იმიტომ, რომ უბრალო, უსწავლელი ბერებისათვის ბავშვის მდგო-მარეობასთან მიახლოება გაცილებით იოლი იყო. მაგრამ ისიც უნდა ითქვას, რომ შესაძლოა მათ შორისაც იყვნენ გონებით ამაყნი მსგავსად მათხოვრისა, რომელიც ამაყობდა მახათით, რომლითაც ძონძებს იკერებოდა სამოსზე. სიამაყე - ეს ვნებაა. მცოდნეობა შესაძლოა საკვებად მოგვევლინოს ვნებისთვის, განსაკუთრებით ზერელე მცოდ-ნეობა და ფუჭი, გაბერილი ცოდნა. მაგრამ თუკი ადამიანი ღვთის შემეცნებასთან შედარებით ამ ცოდნათა შეზღუდულობასა და არ-არაობას დაინახავს, მაშინ ის, როგორც ავლადიდების გამყიდველი მდიდარი, შესაძლოა თავის გულში ქრისტესთან ერთად იყოს. ამის მაგალითია - ბასილი დიდი, რომელმაც განათლება სახელგანთქმულ ათენის აკადემიაში მიიღო, შემდგომ კი, როცა წმიდა წერილი შე-ისწავლა, ფილოსოფიას გონების თამაშს უწოდებდა: უნდა ითქვას, რომ მეუდაბნოენი გაუმართლებლად თვლიდნენ საღვთისმეტყველო შრომების კითხვას იმათ მიერ, ვინც მდუმარების გზა აირჩია. ისინი მიუთითებდნენ, რომ ასეთ წიგნებსაც კი შეუძლიათ გონება დაფანტონ და ის ლოცვას მოწყვიტონ, ადამიანს შეუძლია უფრო ღრმად შე-იმეცნოს ღმერთი ლოცვით, ვიდრე წიგნებით. ისინი თვლიდნენ, რომ მართლმადიდებლობის დოგმატების ცოდნა, ეკლესიისადმი რწმენა და ლოცვისადმი გულის მიძღვნა საკმარისია ცხონებისათვის. ამიტომ მეუდაბნოენი, თუ ერესის საფრთხე არ იყო, საღვთისმეტყველო სა-კითხების გარჩევაში არ ერთვებოდნენ.
წიგნები სულიერ სამყაროს აღწერენ, ლოცვას კი ადამიანი ამ სამ-ყაროში შეჰყავს.
მათ, ვინც ლოცულობს, უპირატესად ლოცვის შესახებ წიგნების კითხვას ურჩევდნენ ბერები.
უკან დაბრუნება