სულიერი ენთროპიის შესახებ - არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)

 

 

   ფიზიკაში არსებობს კანონი, რომელსაც „თერმოდინამიკის მეორე სა-წყისი"¹ ეწოდება. ის იმაში მდგომარეობს, რომ სტრუქტურული ენერ-გია ქაოსად, რაღაც გადამუშავებული წიდის მსგავსად გადაიქცევა. ენ-ერგიის დაშლის ამ პროცესს, მის გადაქცევას უმართავ, დესტრუქ-ციულ ძალად, რომელიც, მსოფლიოს განადგურებით ემუქრება, ენთ-როპიას უწოდებენ. თუკი მაგალითად მოვიყვანთ მსოფლიოს შექმნის აქტს, როგორც ენერგიის საწყის წერტილს, ამ დროს ენერგია გაცი-ლებით მეტ შინაგან წესრიგს და მიმართულებას ფლობს. შემდეგ მისი თანდათანობით ქრობა და დაშლა ხდება. თითქოსდა ერთიანი ენერ-გეტიკული პლანი ინგრევა და ენერგია თვითგანადგურებას იწყებს. ამგვარი ენთროპიის მიზეზს, ჩვენთვის ხილულ ისტორიულ მონაკ-ვეთში, დედამიწის მაგნიტური ველის კატასტროფული ვარდნა წარ-მოადგენს: 1400 წელიწადში ის დაახლოებით ნახევრად კლებულობს. ენთროპიის სხვა სახეობაა რადიაცია.

  მაშ ასე, ენერგეტიკული თვალსაზრისით ისტორია წარმოგვიდგება, როგორც პროცესი სრულყოფილებიდან დაშლისაკენ, სიცოცხლიდან სიკვდილისაკენ, წესრიგიდან ქაოსისაკენ. ამ გაგებით სამყარო თანდ-ათანობით შეშლილობის წყვდიადში იძირება. ჩვენ ეს მაგალითი სა-ხედ, შედარებად მოვიყვანეთ, როგორც კაცობრიობის სულიერი სფერ-ოს ანალოგი. მსოფლიო ზნეობრივად და სულიერად დეგრადირებას განიცდის, ის უმართავი ხდება. სულიერი ენერგია დემონური ენერგ-იის საგანგაშო ფორმებს ღებულობს, კულტურა რაღაც ზნეობრივი თვითშთანთქმა ხდება, ხელოვნება - სიკვდილის სიმღერა.

  ერთადერთი, რასაც შეუძლია მსოფლიო ხრწნილებასა და დაშლას წინაღუდგეს, არის რელიგია და ეკლესია, როგორც საშუალება, კონტ-აქტის შესაძლებლობა სასრულის უსასრულოსთან, დროებითის - მარ-ადიულთან, სიმწირის - მარადიული ღვთაებრივი ენერგიის სავსებას-თან. მაგრამ აქაც დანაკარგებს, გაუცხოებასა და ქრობას ვხედავთ. ეკლესია მარადიულია. მაშ მადლის სიმწირეს რატომ გრძნობს მსო-ფლიო? სულიერ ცხოვრებაში ბინდი წვება, ის ღამეს უკუნეთად აქ-ცევს. ადამიანები ეკლესიაში შეწევნას ეძიებენ, მაგრამ ცოტანი თუ პოულობენ მას. ასე რად ხდება? რელიგია - ეს სინერგიზმია, ესაა შე-ხვედრა, შეერთება, შერწყმა ორი ნებისა - ღვთაებრივის და ადამია-ნურისა. ამის გარეშე ადამიანის გული შეუღწევადი გახდება მადლი-სათვის. კაცობრიობამ რაღაც ფრიად მნიშვნელოვანი დაკარგა, რის გამოც ეკლესიაში, რომელიც უცვლელ ძალას ფლობს, ადამიანსა და ღმერთს შორის კავშირი ირღვევა, სულიერი მშვინვიერში გადადის. ადამიანი ეკლესიაში არა ცხონებას, არამედ ნუგეშს ეძიებს ამ სიტყვის მშვინვიერი მნიშვნელობით: მიწიერი პრობლემებისაგან თავის დაღწე-ვას, უბედურების გადატანის ძალას, ესთეტიურ კმაყოფილებას და ა.შ. მაგრამ მშვინვიერი გრძნობები ცვალებადია, ეს მდგომარეობა არ არის, ეს არის განწყობა: ადამიანი არ აღიქვამს რელიგიას, როგორც ახალ ცხოვრებას, ღმერთს, როგორც თავისი სულის სულს? რატომ ხდება ასე? განა შესაძლებელია ეს ყოველივე უმეცრებით ან გარეგან რიტუ-ალებზე გადასვლით აიხსნას? არა, ასეთსავე შინაგან დაუკმაყოფილებ-ლობას და უსახურობას, ასეთსავე სულიერ კვდომას განიცდიან ის ადამიანები, რომლებიც რელიგიურ ლიტერატურას სწავლობენ, თვით ღვთისმეტყველნიც და ამასთან უფრო ძლიერადაც განიცდიან. ჩვენი აზრით რელიგიის ეს გახლეჩა, თუ შეიძლება ასე ითქვას, „რელიგიის შიზოფრენია", იმის დაშლის შედეგია, რისი ოქროს რგოლებიც ერთიან და განუყოფელ ჯაჭვს უნდა შეადგენდეს. სახელდობრ ესენია: სიმარ-თლე და სიყვარული, მიზანი და საშუალება. ისინი დაცალკევებულად მოიაზრება: სიყვარული - სიმართლისაგან, მიზანი - საშუალებისაგან. სიყვარული მრავალწახნაგოვანია, მოწყალების ცნება ფართოა, გულ-მოწყალების დაბალი ფორმები გარეგნულ მიზეზებსა და გარემოე-ბებზეა დამოკიდებული. აქ ხდება აპოსტასია - სიყვარულს მსხვერპ-ლად ჭეშმარიტებას სწირავენ, ჭეშმარიტება ჩამოშორებულ სიყვარულს კი არსებობა აღარ შეუძლია, ის დეგრადირდება, მშვინვიერ სიყვარუ-ლად, სოციალურ სოლიდარობად, ანუ იმად იქცევა, რასაც ბოლო ხანს ჰუმანიზმს უწოდებენ.

   სულიერი სიყვარულის უმაღლესი მიზანი - საუკუნო ცხოვრებაა; ჭე-შმარიტების გარეშე კი ის განუხორციელებელია; ჰუმანიზმის მიზანი ადამიანის ემპირიულ მოთხოვნილებათა და უნართა დაკმაყოფილე-ბაა. უმაღლეს ჭეშმარიტებასთან ამის შეერთება შეუძლებელია. ჩვენ ვთვლით, რომ კაცობრიობის სულიერ ენთროპიას სიცრუე წარმოად-გენს. ის თანამედროვეობის გამონაგონი არ არის; სახარებაში დემონს ცრუ და ყველა სიცრუის მამა ჰქვია. ბრძენთაბრძენი სოლომონი წერ-და: „მოწყალენი მრავლად არიან, მართალთ კი ძნელად თუ იპოვი". ბოლო ხანს სიცრუე იმდენად გლობალური გახდა, რომ ადამიანები ვეღარ ხედავენ, აღარ ესმით რა არის სიცრუე ისევე, როგორც თევზს არ ესმის რა არის წყალი, სადაც დაცურავს. სიცრუე ცხოვრების სტილი გახდა. ის ადრეც არსებობდა, მაგრამ მაშინ ხალხმა იცოდა, რომ ის ცოდვა იყო. ახლა თუკი ვინმემ მუდამ სიმართლის თქმა ან ჩუმად ყოფნა გადაწყვიტა, მას ავადმყოფად, შეშლილად, უკეთეს შემთხვე-ვაში ორიგინალურად ჩათვლიან ჰიპის მსგავსად, რომელიც საზოგა-დოებრივ აზრს სიამაყის გამო ბრძოლას უცხადებს.

  აღსარებაზე ადამიანები ცოდვებს ინანიებენ, ზოგჯერ დაწვრილებ-ით, ზოგიერთი ინტელიგენტი კი ისე ღრმა ფსიქოანალიზით, რომ თვით ფროიდს შეშურდებოდა მისი. მაგრამ თითქმის არც ერთი არ ინანიებს იმას, რომ სიცრუე ცხოვრების ნორმად ექცა, თითქმის აღ-არავის ესმის, რომ სიმართლის თქმა - ეს ქრისტიანის ვალია, რომ არ არის ქრისტიანობა სიმართლის გარეშე, არამედ მის სულიერ სურო-გატს წარმოადგენს.

  სატანამ, როცა უფალს სცდიდა, უთხრა მას: „აქციე ქვები პურად". უფალმა მიუგო, რომ ჭეშმარიტი პური სულისა - ღვთის სიტყვაა. უფალმა უარი თქვა ისეთ მიმდევრებზე, რომლებიც ქრისტიანობაში უსასყიდლო პურის წყაროს ძებნას დაიწყებდნენ, ანუ მატერიალური კეთილდღეობისათვის გახდებოდნენ ქრისტიანები. თანამედროვე ქრისტიანებს ქრისტეს ძიება უდაბნოს კლდეებსა და ქვებს შორის არ სურთ. სატანის მოწოდებიდან - ქვის პურად ქცევისა, თანამედროვე ჰუმანიზმი და გარკვეულწილად მისი პირმშო - რელიგიური მოდე-რნიზმი წარმოიშვა. ჰუმანიზმი და სიმართლე ერთმანეთთან შეუთ-ავსებელია: სიმართლე ადამიანს ტანჯვისათვის წირავს, ხოლო ჰუმ-ანიზმს, თუ ის საუკუნო ცხოვრებას პირდაპირ არ უარყოფს, უჯობს საერთოდ არ იფიქროს ამაზე. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ეკლესიაში ღვთისაგან განდგომა სიყვარულისა და სიმართლის, მიზნისა და სა-შუალების დარღვევით დაიწყო. ადამიანებმა ნიღბები აიფარეს და უფ-ალი მათ ამ ნიღბების ქვეშ არ ცნობს. ჭეშმარიტების დამკარგავნი სი-ცრუეს ისე ებღაუჭებიან, როგორც მიწიერ იარაღს. ისინი სიყვარულის არტისტებად იქცნენ. განა შესაძლებელია ქრისტიანობის თეატრში ქრისტე იყოს? იქ შეიძლება გამოვლინდეს გულმოწყალება, მისი დე-მონსტრირება მოხდეს, შესანიშნავი ქადაგებები წარმოითქვას, იყოს ბრწყინვალე, გარეგნული სილამაზე, მაგრამ იქ, სადაც არ არის სი-მართლე, არ არის ქრისტე. გაცილებით ძნელია იყო მართალი, ვიდრე მოწყალე: სიმართლე მეგობრებთან განშორებით, ნათესავთაგან ყვედ-რებით, ახლობლების დაკარგვით, განდევნითა და სიკვდილითაც კი იქადნება. გულმოწყალება ნაკლებს მოითხოვს – საკუთარი ქონების ნაწილის სხვისთვის მიცემას. ჩვენ უკვე ვისაუბრეთ იმაზე, რიმ ჩვენს დროში „მოწყალების არტისტები" მიღებისადმი განწყობილნი მეტად არიან, ვიდრე გაცემის და კაცობრიობის დახმარებისადმი. ცოდვა და სიცრუე ყოველთვის არსებობდა. ჩვენ იმაზე ვსაუბრობთ, რომ თვით მორალი იცვლება, კვალად ქრისტიანთა სული. მეტიც - სიცრუე ლამის სიბრძნედ, და ღვთივსათნო საქმედ მიიჩნევა. სიცრუესთან შერიგე-ბულ ადამიანს თავის სულში ღვთიური მადლის შეგრძნება არ შეუ-ძლია, მას მხოლოდ მშვინვიერი სიამოვნების განცდა ძალუძს იმით, რომ სიკეთე გააკეთა და ამისთვის შეაქეს. საიდუმლო მოწყალების ცნებაც გაუგებარი გახდა: სიკეთე რატომ უნდა დაიფაროს, უმჯობესი არ იქნება მისი პროპაგანდა პრესით და ტელევიზიით, რათა მრავალმა ნახოს და ისწავლოს? მათ ავიწყდებათ, რომ ღმერთი არ დაინახავს ასეთ სიკეთეს! ადამიანს, რომელიც უწმინდურ საშუალებებს იყენებს, ღვთის არსებობა და მისი ყოვლადძლიერება ავიწყდება. უფრო მეტიც - რელიგიური მიზნების დასახვით და ცოდვიანი, ცრუ საშუალებების გამოყენებით ფიქრობს, რომ ღმერთს სათნო ეყოფა. ღვთის სადიდ-ებლად ჩადენილი სიცრუე და ბოროტება – ეს ყველაზე დიდი მკრე-ხელობაა. განა შეუძლია უძლურ ადამიანს ღვთიური საქმე საკუთარი სინდისის გაყიდვით დაიცვას? ნუთუ ღმერთმა ძალა დაკარგა? დე-ვიზს: „მიზანი ამართლებს საშუალებას" - ადამიანი ლოგიკურად მიყ-ავს უღმერთოებამდე.

  ჩვენ ვთვლით რომ, ის ცრუ საზოგადოებრივ - საეკლესიო მოძრა-ობები, რომლებიც არ იცოდა ეკლესიის ისტორიამ, სწორედ იმის გა-მოა, რომ ჭეშმარიტება სიყვარულისაგან გააცალკევეს, სიყვარული ჭე-შმარიტებისგან. ჭეშმარიტება მდინარის ნაპირია, სიყვარული კი – დი-ნება, რომელიც კალაპოტს ავსებს. წყალი თუ დაშრა, ცარიელ კალა-პოტთან წყურვილის მოსაკლავად მისვლას არავინ ინდომებს, ხოლო თუ ნაპირი ჩამოირეცხა, მდინარე თხელ და ჭუჭყიან წუმპედ იქცევა.

   მაცხოვრის ჯვარი - ეს ქრისტეს სისხლთან შეერთებული სიყვარული და სიმართლეა.

 

 

 

---