XX - XXI სს მოდერნისტი ღვთისმეტყველები (ლიბერალ ქრისტიანებს)

 

  სხვა კონფესიებში მადლის აღიარების პარალელურად ბოლო ხანს გამოჩნდა სხვა, არსობრივად მსგავსი შეხედულება, როგორც მისი ლო-გიკური დასასრული. ამ სწავლების თანახმად, ყოველგვარი მადლის გარეშეც შესაძლებელია ცხონება. სამწუხაროდ, ასეთი აზრი არაერთ-გზის გამოხატა ცნობილმა სასულიერო მწერალმა, მიტროპოლიტმა ანტონი სუროჟელმა (ბლუმი). დოგმატური დასაბუთების სანაცვლოდ, ის მოგვითხრობს, რომ იერუსალიმში ყოფნისას იხილა მუსლიმები და იუდეველები, რომლებისთვისაც უცხო იყო სახარების სწავლება. მიუ-ხედავად ამისა, ისინი აღასრულებდნენ ქრისტეს მცნებებს, ქველმოქ-მედებდნენ, ერთი სიტყვით, იყვნენ უფრო დიდი ქრისტიანები, ვიდრე თავად ქრისტიანები.

   ცხადია, ასეთი „ლიბერალი ასკეტი" უფრო დიდი ეკუმენისტი უნდა იყოს, ვიდრე ეკუმენისტი პროტესტანტი მამები. ისინი იმას მაინც ამბობდნენ, რომ სულიერი ერთობისათვის უნდა გვწამდეს წმიდა სამებისა და ქრისტესი, ვით სამყაროს მსხნელისო. მიტროპოლიტი კი მიიჩნევს, რომ ცხონებისათვის საკმარისია იყო კეთილი, სამართლიანი და გულისხმიერი, სიტყვის კაცი, ვინც სიხარულით დაეხმარება სხვა ადამიანებს. უცნობია რომელ მუსლიმებზე და იუდეველებზე საუ-ბრობს მიტრ. ანტონი: საკუთარ რელიგიებში ჩართულებს, რომლებიც უარყოფენ ქრისტეს, როგორც მაცხოვარს და შეურაცხყოფენ ქრისტ-იანობას თუ სარწმუნოებისადმი ინდიფერენტულად განწყობილ ადა-მიანებს? ცხონების საფუძვლის - სულის ქრისტესთან მისტიკური კავშირის სანაცვლოდ, მიტროპოლიტი გვთავაზობს ცხონების ახალ საშუალებას. ეს გახლავთ საზოგადოებასა და ოჯახში სამაგალითო, რომ იტყვიან, ჯენტელმენური ქცევა. მიტრ. ანტონი თავის ეკუმე-ნისტურ აპოლოგიაში მიგვანიშნებს: როდესაც მართლმადიდებელი ქრისტიანები ეკლესიის წევრობას ცხონების ერთადერთ საშუალებად მიიჩნევენ, ემსგავსებიან ფარისევლებს, რომლებსაც არ სურთ სხვა ადამიანების სამოთხეში შეყვანა, რათა იქ მათთვის მეტი სივრცე იყოს. (ეს ციტატა ბაპტისტური სიმღერიდანაა, მაგრამ რისთვის დასჭირდა მიტროპოლიტს ბაპტისტების ციტირება?). ათეისტური იდეოლოგიის მსგავსი მეთოდია, როდესაც არ გვაქვს მტკიცებულება და ირონიასა და დაცინვას მიმართავ.

   მიტრ. ანტონი იმიტომ ვახსენეთ, რომ ის ერთ-ერთი გამოჩენილი და თავისებურად ნიჭიერი ფიგურაა „მართლმადიდებელ ეკუმენისტებს" შორის თუ არის საერთოდ დასაშვები ამგვარი სიტყვათშეხამება. ეს ურწმუნოებაა იმისა, რომ ეკლესია არის ერთადერთი მცველი ჭეშ-მარიტებისა; ეს ასევე მცდელობაა მართლმადიდებლური ასკეზა შერ-წყას კათოლიკურს (მიტროპოლიტის სტატია „ლოცვის შესახებ"). აგ-რეთვე, ესაა საკუთარი პანთეისტური განხრის ორიგინალური მედი-ტაციები („მდუმარების" მედიტაცია), რომელმაც მიიყვანა მიტროპო-ლიტი „რელიგიურ კოსმოპოლიტიზმამდე". თავისი ადოგმატური სოტერეოლოგიის შერბილების მიზნით, მიტრ. ანტონი გამოხატავს აზრს, რომ წარმართებისა და ერეტიკოსების სულები, რომლებიც დედამიწაზე სიკეთეს აკეთებდნენ, იმქვეყნად შეიცნობენ ქრისტეს და ცხონდებიან.

   ამრიგად, ხილული ეკლესიის გარეშე, ერთი ნახტომით, თურმე შეი-ძლება გადაინაცვლო ზეციურ ეკლესიაში.

   მიტრ. ანტონი უარყოფს იმ ფაქტს, რომ ქრისტემ ჯოჯოხეთიდან ამ-ოიყვანა იმ ადამიანთა სულები, რომლებსაც სიცოცხლეში სწამდათ ქრისტესი, ვით მესიის. ნუთუ ეკლესია გვიმალავს, თუ რას აქვს ცხო-ნებასთან პირდაპირი კავშირი?

   ქრისტეს ჯოჯოხეთიდან არ გამოუყვანია პითაგორას, პლატონისა და სოკრატეს, ბუდასა და ზოროასტრას ან მათი მიმდევრების სულები. მათ შორისაც ხომ მრავალი არა მარტო კეთილი და ქველმოქმედი, არამედ ამა სოფელს განშორებული მოღვაწეები იყვნენ. ეს რომ ასე ყოფილიყო, განა ქრისტე არ იტყოდა, რომ ჯოჯოხეთში უდიდესმა წარმართმა მოაზროვნეებმა და გმირებმა შეიცნეს ქრისტე როგორც თავისი მესია და გაჰყვნენ მას? ნუთუ პითაგორა, კონფუცი, ლაო-ძი და ბუდა ადამიანურად ნაკლებ კეთილნი და სამართლიანნი იყვნენ, ვიდრე ის მუსლიმები და იუდეველები, მიტრ. ანტონიმ იერუსალიმის ქუჩებსა და ბაზრობებზე რომ იხილა, ექიმად ყოფნისას?

   მაგრამ, მოდით თავად პრობლემაზე ვისაუბროთ: შესაძლოა კი ქრი-სტეს გარეშე ცხონება უცხო ღმერთის რწმენით ან ათეისტად ყოფნით?

   რა არის ცხონება? ეს სიტყვა ორ ასპექტს გულისხმობს: რისგან გად-ავრჩეთ და რით ვცხონდეთ. ქრისტიანისთვის ცხონება ქრისტეს, ვით წარწყმედის სამი სინონიმის - ჯოჯოხეთის, ცოდვებისა და სიკვ-დილის დამმარცხებლის მისტიკური აღქმაა. მარადიული ცხოვრება ქრისტეში ცხოვრებაა. თავისი ბუნებითი უკვდავი სული ქრისტეს მიღმა მარადიული სიკვდილის მდგომარეობაში იმყოფება, ე.ი. უაზ-რო, მტანჯველ, დესტრუქციულ მდგომარეობაშია. სამოთხე ქრისტ-იანისთვის, პირველყოვლისა, ღვთის მადლის ფლობას ნიშნავს, რო-მელიც ღვთის სიყვარულივით ეხსნება ადამიანს. შემდეგ: სამოთხე ზეციური ეკლესიის სრულყოფილი ურთიერთობის ადგილი და პი-რობებია; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სამოთხე - თვით ზეციური ეკ-ლესია და განუწყვეტელი ლიტურგიაა, სამოთხე ცოდვისაგან გადა-რჩენაა. ცოდვა არა მხოლოდ შინაგანი დესტრუქცია და ხრწნაა, არა მხოლოდ სიკეთის სიმწარე და სულის მცდარი ორიენტირია; მის-ტიკური მნიშვნელობით, ცოდვა კოსმოსური ბოროტების არეალში ჩართვაა, ბოროტი სულების მონობაა. ჯვარცმისა და გოლგოთის მიღმა მყოფი ღვთივმბრძოლი ცოდვის მეტაფიზიკა შეიძლება სულის მა-რადიული მდგომარეობა გახდეს. ჯვარცმულმა ქრისტემ საკუთარი პიროვნებით შეცვალა კაცობრიობა და ადამიანი. ჯვარცმისა და გო-ლგოთის მსხვერპლის გარეშე ჩვენ სატანას ვეკუთვნის. ლიბერალი ღვთისმეტყველები კი პირიქით მიიჩნევენ, რომ ქრისტეს გარეშე შეიძლება ცხონება, თუ „კარგად იმუშაკებ" კაცობრიობის საკეთილ-დღეოდ. როგორც ჰუმანისტი უიტმენი ამბობს: „ჩემი იღლიის ოფლი ყოველგვარ ლოცვაზე არომატულია".

  ხშირად გვეკითხებიან: განა მართლმადიდებლობა არ გვასწავლის, რომ ცხონებისათვის კეთილი საქმეებია აუცილებელი? რა თქმა უნდა, ასწავლის და არა მხოლოდ ასწავლის, არამედ კატეგორიულად ამ-ტკიცებს ამას. მაგრამ თავისთავად შეკითხვა ან არაკომპეტენტურია ან პროვოკაციისა და შულერობის შემცვლელი. აქ ცხონება ჩანაცვლე-ბულია მისი (ცხონების) ერთ-ერთი პირობით, ხოლო მისტიკა შთან-თქმულია მორალით, თითქოსდა მთლიანად მასშია დამდნარი და განადგურებული.

   მართლმადიდებლობა თავის თავში სიღრმისეულ ზნეობრივ პრინ-ციპებს შეიცავს, მაგრამ არ აიგივებს საკუთარ თავს საზოგადოებრივ ეთიკასთან. რელიგია, პირველყოვლისა, შინაგანი ცხოვრებაა, ის ღვთის მადლისა და ადამიანის სულის სინთეზია. ამ დროს სარ-წმუნოება, როგორც რეალური ძალა, ადამიანს მიზნისაკენ მიუთითებს და ცხოვრების ძირითად შინაარსს განუმარტავს, რაც გარეგნულად სიკეთითა და ქველმოქმედებით გამოიხატება. თავად სიკეთე სხვა-დასხვაგვარ ფასეულობას იტევს: ერთია, როდესაც ის სოლიდარობისა და მხარდაჭერის მიზნით კეთდება; სხვაგვარია ადამიანის თანაგ-რძნობით გაკეთებული სიკეთე უფრო აღმატებული საფეხურია, თანაგრძნობის უნარია. უმაღლესი სიკეთე ადამიანისთვის, როგორც ღვთის ხატებისა და მსგავსებისთვის კეთდება, აქ სიყვარული კეთილ-კრძალულებასთანაა დაკავშირებული; არა დროებითთან, ამქვეყ-ნიურთან, არამედ ზეციურისა და მარადიულის მოლოდინთანაა გადაწნული. ეს ადამიანის მისტიკური ხედვაა, მისი ამოუწურავი სუ-ლიერი შესაძლებლობების პოტენციაა, მისი სულიერი ფერისცვა-ლების პერპექტივაა. ეს სიყვარული არ ითხოვს საპასუხო სიკეთეს, პირიქით, ის მადლიერია, რომ მოწყალების გზით მიეცა შესაძ-ლებლობა განეცადა მისტიური შეხვედრა ქრისტესთან. ამ სიყვა-რულში არ არსებობს ახლობელი და შორებული, მეგობარი და მტერი; არ შეიძლება უცხოდ მიიჩნიო ის, ვინც საკუთარ პიროვნებაში ატარებს ღვთის მსგავსებას; არ შეიძლება მტრულად განეწყო ღვთის ხატების წინააღმდეგ. ამიტომ ყველა ადამიანი მოყვასი ხდება. ერთი და იგივე სათნოება ადამიანმა შეიძლება სხვადასხვა მოტივითა და იმპულსით განახორციელოს. ადამიანი ხომ გარეგნულს ხედავს, ხოლო ღმერთი - გულს და სულის მდგომარეობის მიხედვით განგვსჯის. კეთილი საქმეების კრიტერიუმი არ არის განსაზღვრული, ის მერყევი და არამყარია. ვინ უნდა შეაფასოს ეს საქმეები? ადამიანებმა? მაგრამ ისინი ცხოვრების მხოლოდ ზოგიერთ ფრაგმენტს ხედავენ, სხვა ადამიანის სული მათთვის საიდუმლო რჩება. თავად პიროვნებამ? მაგრამ ამ შემთხვევაში პარადოქსის წინაშე აღმოვჩნდებით. როგორც წესი, დაბალი ზნეობის ადამიანები საკმაოდ კმაყოფილნი არიან საკუთარი თავით, ხოლო ღმერთთან მიახლების შედეგად ადამიანს თავისი ცოდვების ხედვის უნარი ეხსნება: წმინდანები მიიჩნევდნენ, რომ მათ ცხონებისთვის არაფერი გააკეთეს. როგორ შეიძლება განსაჯო გარე-გნული საქმეების მიხედვით, როდესაც უფალი მოგვიწოდებს, სიკეთე თვით უახლოესი ადამიანებისაგანაც კი დაფარულად ვაკეთოთო.

   მაცხოვარი ბრალს დებს ფარისევლებს, რომ სიკეთე ამპარტავნობისა და საკუთარი ზემართლობის საქვეყნო დემონსტრირებად აქციეს.

   ერთიც: როდესაც ადამიანებს გულწრფელად სურთ სიკეთის კეთება, აღმოჩნდა, რომ საამისოდ გარკვეული გარეგნული პირობებია საჭირო, რაც ყოველთვის არ არის დამოკიდებული თვით ამ ადამიანზე. ზოგს აქვს ჩანაფიქრის განხორციელების საშუალება, სხვა კი უამრავ წინა-აღმდეგობას აწყდება. ნუთუ ამ გარეგნულ ფაქტორზეა დამოკიდე-ბული ადამიანის სულიერი სიმაღლე? მაშინ ცხონება ბედნიერ შემთხვევაზე ყოფილა დამოკიდებული. ერთნი ჯანმრთელები არიან, მეორენი - სუსტები და სნეულები იბადებიან; ზოგს ინტელექტი აქვს განვითარებული, სხვები კი გულის უბრალოებით ცხოვრობენ; ზოგს შეუძლია შრომა ადამიანებისთვის, ზოგნი კი თავად საჭიროებენ დახმარებას; ზოგს ღვთისმეტყველებისა და ფიოლოსოფოსობის უნარი აქვს, ზოგიერთი შეცდომით კითხულობს ლოცვას. ნუთუ ინტელექ-ტუალურ ან სოციალურ ელიტარულობაზეა დამოკიდებული ცხონ-ება? ეს ღვთის ღირსებას არ შეესაბამება. ცხადია, კეთილი საქმეების მიღმა რაღაც სხვა, უფრო დიადი უნდა იდგეს, ვიდრე თვით კეთილი საქმეებია. მაგრამ აქ კიდევ ერთი ასპექტი იკვეთება, შესაძლოა, ყველაზე მნიშვნელოვანიც. ადამიანი ძლიერ დაზიანებულია ცოდვით და მისი ყველა საქმე, თითქოს ჭიების მიერაა დასვრილი ამპარ-ტავნობით, სიამაყით, ქედმაღლობით, ეგოიზმით, ავხორცობით, ჯი-ბრით, ფშვინვიერი, ვნებისმიერი სიყვარულით, რომელიც თავისი გემოვნებისამებრ ირჩევს ქველმოქმედების სუბიექტს. მადლის გარეშე სრულყოფილი სიკეთის ქმნა შეუძლებელია. ნეტარი ავგუსტინე წა-რმართების სათნოებებს „ბრწყინვალე სენს" უწოდებდა. რაც მეტად სულიერია ადამიანი, მით უფრო მკაფიოდ ხედავს ჩვენი კეთილი საქმეების უკმარობასა და სიყალბეს. ჩვენი სიმართლე ღვთის სი-მართლესთან შედარებით, ესაია წინასწარმეტყველის სიტყვით რომ ვთქვათ, „ბინძურ, შელახულ სამოსს" წააგავს. ადამიანის, პიროვნების საიდუმლო მისი გულის სიღრმეებშია. იქ ხორციელდება მთავარი - არჩევანი ღმერთსა და სატანას შორის. ხშირად ადამიანის მზაკვრული გული ირჩევს ეშმაკს და ინიღბება კეთილი საქმეებით. ღვთის მადლის გარეშე ცოდვისაგან თავის დაღწევა შეუძლებელია. მარკოზ მოღვაწის თქმით, ჭეშმარიტ სიკეთეს მხოლოდ მადლი ქმნის. კეთილი საქ-მეებით ცხონების თეორია მიუნჰაუზენის მონათხრობს გვაგონებს, რომელიც ჭაობიდან ცხენთან ერთად ამოვიდა... საკუთარი თმის ზემოთ აქაჩვით.

   ეს სწავლება უარყოფს ადამიანის პირველქმნილ ცოდვას, ე.ი. ის ცრუ ანთროპოლოგიას ეფუძნება. როდესაც დოგმატური კრებულის ერთი ნაწილი იკარგება, მთელი ჯაჭვი ირღვევა. შედეგად, გამოსყიდვის დოგმატი აღარ ხდება აუცილებელი, ხოლო ქრისტეს მსხვერპლი, უკეთეს შემთხვევაში, ზნეობრივ მაგალითად აღიქმება. მხოლოდ ბუ-ნებრივი ძალებით ადამიანის ცხონება, მისი მსოფლმხედველობის გაუთვალისწინებლობა, არა მარტო აგრძელებს, არამედ აღრმავებს კიდეც პელაგიანობის ერესს.

   ჩვენი „კეთილი" ლიბერალები თითქოს ივიწყებენ ჯოჯოხეთისა და ბოროტი სულების არსებობას. ზოგიერთი მათგანი მისთვის არასა-სურველ საკითხებს სხვაგვარად განმარტავს. სხვები უფრო გულწ-რფელად გამოხატავენ დამოკიდებულებას სატანისა და წყვდიადის სამეფოსადმი. ხოლო უმრავლესობა უბრალოდ დუმილით უვლის გვერდს დემონოლოგიას. მართლმადიდებელი ეკლესია და წმიდა მამები გვასწავლიან, რომ ჩვენ გვყავს მტერი, რომელიც ადამიანურ ძალებს აღემატება, რომ ცოდვა არა მხოლოდ შეცდომა და არას-რულყოფილებაა, არამედ დემონური ძალების რეალური მკვიდრობა და მოქმედების შედეგია. ამ კოსმოსურ მტერთან ადამიანს საკუთარი ძალებით გამკლავება არ შეუძლია. აქ საჭიროა იმის (ღმერთის) და-ხმარება, ვინც კოსმოსურ ბოროტებაზე ძლიერია. ადამიანს ღვთის მადლი აცხოვნებს, ხოლო ადამიანური ძალისხმევა, შრომა და ბრძოლა ღვთის მადლს საშუალებას აძლევს იმოქმედოს მის სულში. სხვა-გვარად რომ ვთქვათ, ადამიანის თავისუფალი ნების გამომხატველი საქმე არის მადლის მორჩილება. თავად მადლის მორჩილება მადლის მოქმედებას ნიშნავს, რომელსაც ადამიანის სულმა თავის საიდუმლო სიღრმეებში თანხმობით უპასუხა, ქრისტეს ჯვარი არის ჯოჯოხეთის უფსკრულისაგან ქრისტეს მიერ ადამიანის დაცვა, რომელიც როგორც კოსმოსში, აგრეთვე ადამიანის გულში არსებობს.

   კეთილი საქმეებით ცხონების თეორია ყველა ადამიანს საკუთარი ძა-ლისხმევით მაცხონებელად ქმნის. ის ინტერნაციონალიზმის ექოს ჰგავს: „ვერავინ გამოგვიხსნის: ვერც მეფე, ვერც ღმერთი და ვერც გმირი, თავისუფლებას ჩვენი ძლიერი ხელით უნდა მივაღწიოთ".

  ჩვენი აზრით, ლიბერალური ქრისტიანობა გიგანტური ნაბიჯებით მიაბიჯებს „ქრისტიანული" ათეიზმისკენ.

 

 

 

არქ. რაფაელი (კარელინი)

Векторы Духовности. К Либеральным Христианам.

 

თარგმნა: დეკ. კონსტანტინე ჯინჭარაძემ