შიში - მარტოობის აგონია

 

  ღვთისაგან განშორებული კაცობრიობა თავის ცხოვრებაში მრავალ საფრთხეს, სტრესს, საშინელებებს აწყდება. სამოთხიდან გამოძევების შემდეგ ადამიანი მრავალმა ვნებამ შეიპყრო. ერთ-ერთი ძლიერი ვნება, რომელიც დამახასიათებელი გახდა ადამიანისათვის, არის შიში. შიში კაცობრიობის აგონიაა, - ასე განსაზღვრა მღვდელმთავარმა იოანე სან-ფრანცისკოელმა (შახოვსკი) ადამიანის ზნედაცემული მდგომარეობა. ადამიანს ეშინია და ამავე დროს სხვასაც აშინებს თავისი ბოროტი ვნებებით. მან დედამიწა უამრავი უკეთურებითა და უბედურებით აავსო. განუწყვეტელი შეგონების მიუხედავად, რომელიც მას ღმერ-თთან ურთიერთობისა და ცხონებისაკენ მოუწოდებდა, ადამიანმა, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ყოველთვის უგულებელყო ღვთის მოწოდება და საკუთარი თავის „გაღმერთებას" შეუდგა. მთლიანად მიწიერი საზრუნავებით აღვსილი, ის მხოლოდ ამქვეყნიურს ხედავს, ამით ტკბება, ამითღა არსებობს.

   ღვთაებრივი სიყვარულის დაკარგვით, ადამის ცოდვით, კაენის მიერ აბელის მკვლელობის შემდეგ, ადამიანი მუდმივად ძრწის და გაურბის თავის შემოქმედს. ბოროტი ძალები სულ უფრო მყარად იმკვიდრებენ ადგილს (იმ ადგილს, რომელიც მანამდე ღმერთს ეკუთვნოდა). შედე-გად, ადამიანი მიეჩვია ცოდვას და ნელ-ნელა დაეუფლა განცდა, ერთგვარი ტკბობაც: იყოს ბოროტი და საშიში ყველასათვის. და რაც უფრო აგრძელებს ცოდვისმიერ ცხოვრებას, ადამიანების მტრობას, ამპარტავნობითა და დიდებისმოყვარებით მათზე ბატონობას, მით უფრო ძლიერი შიში ეუფლება და უფრთხის სხვა ადამიანს.

   მეუფე იოანე შენიშნავს, რომ თანამედროვე კაცობრიობის მშფოთ-ვარე სრბოლა თავისი ინტერესებით, წარმოდგენებითა და ცივილიზა-ციებით, განპირობებულია ადამიანის საშინელი მარტოობით. ამ მარ-ტოობას ღვთისგან მიტოვება ჰქვია და ადამიანი ცდილობს ეს გარე-სამყაროსაგან დამალოს.

   პირველი გამოვლინება იყო კერპების, ფეტიშების თაყვანისცემა, ძვე-ლი ეპოქისეული. სხვისაგან თავისი უსუსურობა, მეტაფიზიკური სი-შიშვლე რომ დაფაროს, ღვთისგან სრბოლას იწყებს ადამიანი. ასე აგებდა და აგებს იგი დღესაც თანამედროვე სამყაროს.

   ძველი სამყაროს ისტორიკოსები ადასტურებენ ადამიანის არაადა-მიანურ, „ტოტალიტარულ" ბნელ შიშს, რომელიც თან სდევს კაცობ-რიობის ისტორიას.

   ცხოვრების ყველა სფეროში ადამიანი ამჟღავნებს თავის მონურ, ცო-დვით გამოწვეულ შიშს. ასეა მანამ, სანამ მას არ მიეცემა სხვა, ღვთაებრივი, ნათელი, წმიდა კანონების მორჩილების შიში. შემოქმე-დი კურნავს ადამიანს ბნელი შიშებისაგან თავისი ღვთაებრივი კა-ნონებით, ვინაიდან მხოლოდ ღვთის უზენაესი შიში დააძლევინებს ადამიანს ამქვეყნიური მარტოობის შიშს.

  კაცობრიობამ დაიწყო ცხოვრება ამ ორ შიშს შორის: ერთი წმიდაა, ნათელი, მეორე - ცოდვისმიერი, ბნელი. ადამიანს, ღვთის შეწევნით, შერჩა უნარი აღმოაჩინოს საკუთარ თავში დემონური - ცრუმორწ-მუნოების, კერპთაყვანისცემის, თავმოყვარეობისა და ეგოიზმის შიში. ამით „აღმერთებდა" ის საკუთარ თავს, რომ გაქცეოდა მარტოობის აგონიას.

   ადამიანის პირველი ბნელი, უღმერთო შიში არის ღვთის ხილვის ში-ში. ეს არის გამუდმებული მალვა ღვთისაგან. „შიშველ ვარ მე და დავიმალე" - ამბობს ცოდვის ჩამდენი ადამი და მასთან ერთად მთელი კაცობრიობა. ასე დღესაც, ადამიანი ემალება ღმერთს თავისი საქმით, სიტყვითა თუ მგრძნობელობით.

   ადამიანის მეორე ბნელი შიში - ეს არის თვითონ ადამიანის ხილვის შიში. ამ შიშის სიღრმე გამჟღავნდა ბიბლიის პირველ თავებში: „აჰა, მაგდებ დღეს მიწის პირისაგან და უნდა მივეფარო შენს სახეს; დე-ვნილი და მიუსაფარი ვიქნები ამქვეყნად და ყოველ შემხვედრ შე-ეძლება ჩემი მოკვლა... გადაიხვეწა კაენი უფლის პირისაგან და და-ესახლა ნოდის ქვეყანაში" (დაბ. 5.14). ეს არის კაენის სიტყვები, ძმის მკვლელობის შემდეგ. „სად ხარ", ადამიანო - ეძახის მას, პირველი ადამიანის სახით კი მთელ კაცობრიობას ღვთის სული. ყველა ად-ამიანი შეგნებულად თუ შეუგნებლად ამბობს: „შენი ხმა მომესმა ბაღში და შემეშინდა, შიშველი რომ ვარ, და დავიმალე" (დაბ. 3.10) ურწმუნო ადამიანის სრბოლა ღვთისაგან და სხვა ადამიანებისაგან არის უკ-იდურესი ფორმა ადამიანის ეგოცენტრიზმისა. ეშინია ადამიანს აღი-აროს თავისი უსუსურობა და სიშიშვლე და ამ შიშის გამო გაურბის შემოქმედს.

   „არ არის ღმერთი!, არ შეიძლება იყოს ღმერთი სამყაროში, სადაც ამ-დენი ბოროტებაა" - გაიძახიან ათეისტ-ნიჰილისტები. ამით აღიარებენ ისინი თავიანთ ცოდნას ღმერთის შესახებ. ურწმუნოება არის ღმერთ-თან შეხვედრის შიში.

   ერთი შეხედვით უშიშარი, თვითდაჯერებული ადამიანი ფიქრობს, რომ ყოველივეს თვითონ ახერხებს ამქვეყნად, თვითონ სძლევს ყოველ პრობლემას. ის უეცრად შეიძლება შეშინდეს ზემდგომის საყვედურის გამო, ვაითუ გააგდონ სამსახურიდან. მას ეშინია თავისი ქრისტია-ნული პოზიციის დაფიქსირების, რომ არ დასცინოს მავანმა... უღმე-რთო შიში ყოველთვის ვნებითაა გამოწვეული. ეს ამპარტავნობის, ეგოიზმისა და სხვა კერპთაყვანისცემის ვნებაა, რითაც ადამიანი უარ-ყოფს ღვთის არსებობას მის ცხოვრებაში და ცოდვის (საზოგადო-ებრივი აზრის) მონა ხდება.

   უდავოა, - შენიშნავს მღვდელმთავარი იოანე (შახოვსკი), - რომ თანა-მედროვე ადამიანი კიდევ უფრო დიდი მონა გახდა ამ მრავალრი-ცხოვანი დემონური შიშებისა, ვიდრე ძველი დროის წარმართი.

  უახლოესი წარსული ცხადყოფს, რომ ადამიანი შეშინებული იყო „მეცნიერების" ავტორიტეტით, ისწრაფვოდა უარეყო უმაღლესი, მარა-დიული, ღვთაებრივი ფასეულობები, კულტურული მემკვიდრეობა, სახარებისეულ მცნებებზე დაფუძნებული. განა ეს არ იყო მოჩვენე-ბების შიში? დღეს სერიოზულად არც ერთი ნორმალური მკვლევარი არ აღიქვამს დარვინიზმისა და ათეიზმის „მეცნიერულ" დასკვნებს, არანაკლებ კერპთაყვანისცემას (მატერიისა), ვიდრე იყო ძველ, წარმა-რთულ დროში.

   ადამიანს ასევე აშინებს საკუთარი სხეული. სხეულით გამოწვეული ემოცია ადამიანის შიშის ახალი წყაროა. ავხორცული ვნებები ცდილ-ობენ გაბატონდნენ ადამიანის გონებასა და სულზე, მათ ქვენა მის-წრაფებები გააჩნიათ. ისინი ესხმიან ადამიანის სულს, რათა დააკა-რგვინონ მას ყოველი სულიერი და მარადიული, ამა სოფლის მონა გახადონ. ამის შედეგად სულის უმაღლესი მოთხოვნილებები ბლა-გვდება, სუსტდება, სხეულის ქვენა მოთხოვნების დაკმაყოფილება კი ცხოვრების მიზნად მიიჩნევა. პავლე მოციქულის სიტყვით: „დაეთეს-ვის ხორცი მშვინვიერი" (1 კორ. 15, 44) სხეული ძრწის მაშინ, როცა ადამიანის სული მშვიდადაა და ღვთის ნებასაა მინდობილი.

   მეუფე იოანე ასევე შენიშნავს, რომ ადამიანს ეშინია საკუთარ თავთან შეხვედრის, იმიტომ რომ, საკუთარი თავის პოვნის, ადამიანმა შეიძ-ლება იპოვოს ღმერთიც. ხოლო ღმერთის პოვნა, ცოდვის სიყვარულის გამო, მას არ სურს. ამიტომაც ეშინია ადამიანს ჩაუღრმავდეს საკუთარ შინაგან სამყაროს, ის მუდამ გაურბის თვითანალიზს, იმიტომ რომ ძლიერ განშორებულია ღვთის მცნებებს.

   გაურბის ადამიანი ღმერთს, სულიერ სამყაროს, მაგრამ საით?... ამაო, ზედაპირული, გარეგნული „შემოქმედებისაკენ", ამქვეყნიური მიზნებ-ის შესრულებისა და ამასოფლიური ურთიერთობებისაკენ. რაც დრო გადის, მით უფრო მეტად ეშინია, არ დარჩეს მარტო საკუთარ თავთან.

  განსაკუთრებით რთული ხდება ადამიანის ზნეობრივი მდგომარე-ობა, როცა მისი სული ჩართულია კოლექტიურ ბოროტებაში. ამ დროს ადამიანები იწყებენ ერთმანეთის სიძულვილსა და მტრობას ნაციო-ნალური, რელიგიური, კლასობრივი თუ იდეოლოგიური ფაქტორების გამო. კოლექტიური ბოროტების დროს ადამიანს უფრო მეტი შესაძ-ლებლობა აქვს გაექცეს ღმერთს, იმართლოს თავი, თუმცა საკუთარ სინდისს სად გაექცევი? ფსიქოლოგიურად, თავის მართლება არ სა-ჭიროებს არანაირ საბაბს.

   მარადიულ ფასეულობებსა და სულიერ რეალობას მოკლებული ად-ამიანი შიშობს: არ იყოს გულწრფელი (დაგცინიან), სამართლიანი (გა-ღარიბდები ან მოგატყუილებენ), კეთილი (ექსპლუატაციას გაგიწევენ), თავმდაბალი (დაგჩაგრავენ). ამიტომ ადამიანი ცხოვრობს პირფერული ნიღბით, ყველაფერში ორმაგი სტანდარტებით ხელმძღვანელობს.

  განსაკუთრებით აშინებს ადამიანს დემონური შიში, არ დაკარგოს თავისი სიმდიდრე და ფუფუნება. მამები ამბობენ: „ყველა ბოროტების სათავე ვერცხლისმოყვარეობაა".

   „დრო - ფულია" (Время – деньги) - გაიძახის თანამედროვე ადამიანი. ის ვერ ხვდება, რომ დრო კი არაა ფული, არამედ ფულია კრისტა-ლიზებული დროში, რომელიც მრავლდება ადამიანის ხელში, - შენიშნავს მეუფე იოანე. მოწყალების მეშვეობით მდიდარი ადამიანი ამრავლებს თავის სათნოებებს: ლოცვას, სიკეთეს, ღმერთის მცნებების ერთგულებას დროში. სიყვარულის მეშვეობით მატერიალური ფასეუ-ლება სულიერი ხდება. სიყვარულის მეშვეობით მატერიალური ფა-სეულობა სულიერი ხდება. ამიტომ დრო გაცილებით უფრო ძვირ-ფასია, ვიდრე ფული. ფულს მხოლოდ მაშინ აქვს ფასი, როცა ის სულიერი ფასეულობა ხდება, ანუ მოწყალების გაღების დროს. სათ-ნოებას სურს მთელი თანხები სიყვარულს მოახმაროს, ხოლო ბორო-ტებას სურს მიწიერი დრო, ქრისტეში გამდიდრებისთვის მოცემული, ფულად აქციოს.

   ამ ვნების შედეგია გაუთავებელი ომები კაცობრიობის ისტორიაში. ის სწორედ გამდიდრების, დიდებისა, პატივის მიზნით ხდება. სწო-რედ ვერცხლისმოყვარებით გამოწვეული ომი ქმნის ამ შიშს. ომის მიზეზები ხალხის მეტაფიზიკური შიშითაა განპირობებული, რომელ-იც სურთ დამალონ „მამაცური" ომით.

   ეს იგივე ძველი „ოქროს კრავის" კერპია, რომელიც სულ უფრო ამა-ზრზენ ფორმებს ღებულობს, რომელიც აშინებს ქვეყნებსა და კონტი-ნენტებს თავისი უმოწყალობით, სისასტიკით.

   ტექნიკური პროგრესი მატერიალური ფასეულობების შექმნით, კიდ-ევ უფრო აჩქარებს ამ ცივილიზაციის განადგურებას. მატერიალის-ტების „ღვთაება" თავისი თავის ჭამას შეუდგა, - განაგრძობს მეუფე იოანე. უმაღლესი ფასეულობით გაუმყარებელ და გაუწონასწორებელ ცივილიზაციას კაცობრიობა დაღუპვისკენ მიჰყავს, ის სულ უფრო და უფრო ართულებს, აცარიელებს, ანადგურებს თავის სამყაროს. ის, ვისაც არ სურს ქრისტეს სისხლისა და ხორცის მიღება, საკუთარ ხორცს ჭამს და საკუთარ სისხლს სწოვს. ადამიანებს ეშინიათ ჭეშმარიტი წინასწარმეტყველების. მათ კი სურთ მოსწყვიტონ ადამიანი ილუზი-ურ პროგრესსა და ცივილიზაციას. მაგრამ ადამიანებს ურჩევნიათ მიმართონ ცრუ წინასწარმეტყველებებს, მოგვებსა და ჯადოქრებს, რომლებსაც საკუთარ თავზე ზემოქმედების სრულ უფლებას აძლევენ.

   საკუთარი თუ სხვა ადამიანის სხეულის სიყვარული ცხოვრების აზ-რად, ცენტრად გადაიქცევა, არის ახალი ოკეანე კერპთაყვანისცემისა. მისგან ადამიანთა შიშების მდინარეები მოედინება.

   საქმე ისაა, რომ საკუთარი თავის და სხეულის სიყვარული, არ ეწი-ნააღმდეგება ღვთისა და მოყვასის სიყვარულის მცნებას. საკუთარი თავის ჭეშმარიტი სიყვარული, ადამიანის სიყვარულის საზომად არის მიჩნეული. „რაიცა გნებავთ, რათა გიყონ კაცთა, ეგრეცა მსგავსად მიაგეთ მათ", - ამ აზრით გაჯერებულია წმიდა წერილი. მაგრამ ად-ამიანმა დაკარგა საკუთარი თავის ჭეშმარიტი სიყვარული. ცოტა თუ იტყვის, რომ გააჩნია ჭეშმარიტი სიყვარული საკუთარი თავისა, რო-გორც სულიწმიდის ტაძრისა: „დაფარული იგი გულის კაცი, უხრწ-ნელითა მით მშვიდისა მის და მყუდროისა სულისა წესითა, რომელ არს წინაშე ღმრთისა ფრიად პატიოსან" (1 პეტრ. 3.4).

   თუ ადამიანმა არ გაითავისა აღნიშნული სულისკვეთება, არ აინთო ამ მადლმოსილი ცხოვრებით ღმერთში, ის მუდამ იქნება შიშის ქვეშ, გამსჭვალული „ავხორცული" „ამა სოფლის" სიბრძნით, რომელშიც არ არის ჭეშმარიტი სულიერება. ადამიანი, რომელიც არ თანხმდება ქრისტეში ცხოვრებას, ნებისმიერ ცხოველზე უწმინდურ არსებად გვე-ვლინება.

   მებრძოლი ათეისტები რელიგიური განცდების უარყოფის მიზნით ამბობენ, რომ რელიგია პრიმიტიული, ველური შიშებისაგან წარმო-იშვა. ამ თეზის თანახმად პირველყოფილი ადამიანი ბუნების საი-დუმლო მოვლენებით შეშინებული, თვითგადარჩენის მიზნით შეუ-დგა ამ მოვლენების თაყვანისცემას, როგორც ღმერთებისა. მათი აზრით, ასეთი ველური შიშებისაგან გაჩნდა რელიგია. აღნიშნული არგუმენტაცია ვერ განმარტავს არა მარტო რელიგიის, არამედ შიშის ფენომენსაც. ეს ხედვა მიესადაგება მხოლოდ პრიმიტიულ კერპთა-ყვანისცემას, წარმართული სამყაროსთვის დამახასიათებელს. ეს ყვე-ლაზე პრიმიტიული და მდაბიო შიშია ადამიანში, სწორედ ამ შიშზე საუბრობენ ათეისტები. ანტირელიგიურად განწყობილი საზოგადოე-ბის შფოთი სწორედ ამ დემონური შიშითაა გამოწვეული. რომლის ამ საფუძველზე გაჩნდა ყველა ცრურელიგია. დიახ, კერპთაყვანისმცემ-ლობას ამოძრავებდა ეს შიში.

   განა შეიძლება ასეთი ბნელი, უსუსური შიშისაგან შეიქმნას უმაღ-ლესი, წმიდა, ნათელი რელიგიური ჭვრეტა სამყაროსი, როგორც ეს მართლმადიდებლობაშია? მხოლოდ ცრუ, ყალბი რელიგიებისა და თავად უღმერთო იდეოლოგიებისთვის არის დამახასიათებელი ბნე-ლი შიში. ჭეშმარიტი რელიგია - არის კავშირი ადამიანისა ღმერთთან, რომლისგანაც იბადება უმაღლესი, წმიდა შიში ღვთისა - მას მიჰყავს ადამიანი მარადიულ ნეტარებამდე.

   ამდენად, მოსაზრება, რომ რელიგია გაჩნდა „ველური შიშის" შედე-გად, არის ველური ანალიზი როგორც რელიგიისა, ასევე შიშის ფენო-მენისა.

   ჭეშმარიტი შიში იბადება ღვთის შიშისაგან. ღვთის მოყვარული ადა-მიანი სხვაზე მეტად ფიქრობს, რაიმე არ გააკეთოს ღვთის ნების საწ-ინააღმდეგოდ, „თვითნებურად", უბედურება და ტანჯვა არ მოიწიოს. ამიტომ, ადამიანი ცდილობს ფრთხილად მოიხვეჭოს მადლი სული-წმიდისა მცნებების შესრულებით. ადამიანს ეშინია ცოდვის, არა როგორც გარეგნული, საბედისწერო ძალის, არამედ როგორც მადლის დაკარგვისა და სულიერი სისუსტის გამოვლინებას. „და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა" - ევედრება უფალს თავმდაბალი ადამიანი. „ას-პიდსა და ვასილისკოსა ზედა ხვიდოდე, და დასთრგუნო ყოველი გველი და ღრიაკალი" - პასუხობს უფალი დავით მეფსალმუნის ბაგით (90-ე ფსალმუნი). მართლმორწმუნე ქრისტიანს ეშინია მხოლოდ ერ-თის: რამენაირად არ ეწყინოს უფალს თავისი ცოდვებით. ეს არის ქრისტეს მოწაფეებისა და ყველა წმინდანის შიში, რომლებსაც ეშინიათ არა ტანჯვის, არამედ მოწამეობრივი აღსასრულის დაკარგვისა.

   ამ ღვთაებრივი შიშით აღფრთოვანებული ადამიანი თავისუფლდება ცოდვისაგან და ქვენა შიშებისაგან.

  „სულების გარჩევის" უნარი (1 ინ. 41), რომელზეც საუბრობს იოანე ღვთისმეტყველი, არის შიშების გარჩევის უნარიც. შიში ყოველთვის შთაგონებულია რომელიმე სულით. უღმერთო შიში სულიერად აწ-ვალებს და ანადგურებს ადამიანს. ღვთაებრივი შიში კი აძლიერებს სულს, განწმენდს მას და სულიწმიდა იმკვიდრებს მასში.

   უღმერთო შიში უსიყვარულობის ნიშანია, ხოლო ჭეშმარიტ სიყვა-რულს აღარ ეშინია, ვინაიდან „შიში არა არს სიყვარულისა თანა, არამედ სრულმან სიყვარულმან გარე განდევნის შიში, რამეთუ შიშსა ტანჯვაჲ აქუს, ხოლო მოშიში იგი არა სრულ არს სიყუარულსა ზედა." (1 ინ. 4. 18).

   სრული განთავისუფლება ბნელი შიშებისაგან მხოლოდ ქრისტეს მე-შვეობით არის შესაძლებელი. მაცხოვრის მიერ ადამიანის განთავი-სუფლება შიშისაგან, ცოდვათა და ვნებათაგან განშორებით ხორციელ-დება.

   ცხადია, დედამიწაზე არც ერთი წმინდანი არ იყო სრულიად თავი-სუფალი ადამიანური შიშებისაგან. ამის მაგალითია პავლე მოციქუ-ლის ცხოვრება. როდესაც გემზე, საშინელი ქარიშხლის დროს, ანგე-ლოზი ანუგეშებს მოციქულს „ნუ გეშინია, პავლე, ვინაიდან კეისრის წინაშე უნდა წარსდგეო". სხვა ეპისტოლეებშიც გვხვდება მსგავს უძ-ლურებათა გამოვლინებები: „რაჟამს მოვედით ჩუენ მაკედონიად, არცა ერთი რაჲ ლხინებაჲ აქუნდა ხორცთა ჩუენთა, არამედ ყოველთავე ვიჭირვოდეთ: გარეშე - ბრძოლანი, შინაგან - შიშნი." (2 კორ. 7.5).

  ამსოფლიურმა ქარიშხლებმა და შიშებმა ვერ შეუშალა ხელი ვერც მოციქულებრივ საქმიანობას, ვერც ნებისმიერი წმინდანის მოღვაწეო-ბას.

   სწორედ ამაშია ღვთის ძალის საიდუმლო. მისი ღვთაებრივი ძალა და მადლი მოქმედებს მისდამი მინდობილ ადამიანზე. მთელი სილ-ამაზე ადამიანისა სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ არ არსებობს ძალა, შიში დედამიწაზე, რომელიც ღვთისაგან განგვაშორებს, თუ, რა თქმა უნდა, ეს არ სურს თავად ადამიანს.

   თანამედროვე მსოფლიო ეძებს „ძლიერებს", მაგრამ მათი სიძლიერე იფანტება, ვით მტვერი. ამას ადასტურებს უძლიერესი რომისა თუ სხვა იმპერიების დამხობა და თორმეტი „უძლური", „უსუსური" „უია-რაღო" მოციქულის მიერ მთელი მსოფლიოს მოქცევა. მაცხოვარი იკ-რებს თავისთან „სუსტებს" (მათი შინაგანი განწყობით), ვინც ჭეშმარი-ტად აღიარებს თავის უძლურებას, ღვთის დახმარების საჭიროებას, ასეთი ადამიანები იღებენ ღვთაებრივ ძალას ჭეშმარიტების საქადაგე-ბლად.¹

   ამრიგად, საკუთარ ძალას, სიმდიდრეს, ნიჭს და მისთანათ მინდო-ბილი ადამიანი თავისი ვნებების მონა ხდება, შიში არ ასვენებს მას. ხოლო ღმერთს მინდობილი, ღვთისმოშიში ადამიანი თავისუფლდება ყოველგვარი ცოდვების, ვნებებისა და კერპთაყვანისმცემლობისაგან.

   შიში მარტოობის აგონიაა. ეს სამყაროს საშინელებაა, რომელმაც ინე-ბა ღვთის გარეშე ცხოვრება და მისი კუთვნილი ადგილის დაკავება.

   ამდენად, შიში არის მარტოობის უარყოფითი გამოვლინება; დადებ-ითი გამოვლინება ამ მდგომარეობისა არის რწმენა ღვთისა და ლოცვა.

 

 

 

 

¹გამოყენებულია. Арх. Еп. Иоанн (Шаховский). Апокалипсис мелкого греха. С. П. 1997. გვ. 70-80.

 

 

 

 

მოამზადა დეკანოზმა კონსტანტინე ჯინჭარაძემ