დედაეკლესიიდან განყენების ხარისხები - დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე
12-12-2023, 08:34
მართლმადიდებელი ეკლესიიდან განდგომილებმა მრავალი „ქრისტიანული" კონფესია დააარსეს. დედაეკლესიის მიღმა მყოფ კონფესიებთან დამოკიდებულება რთული ეკლესიოლოგიური პრობლემაა.
ამ თვალსაზრისით ეკლესიის ისტორიაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა წმ. ბასილი დიდის კანონიკურმა კრებულმა შეიძინა. ძველი დროის წმიდა მამების სწავლებაზე დაყრდნობით ბასილი დიდი კათოლიკე ეკლესიიდან განდგომილ საკრებულოებს სამ ნაწილად ჰყოფს: ერეტიკოსებად, განხეთქილების მომქმედებად და თვითნებურად შეკრებილებად.
წმ. ბასილი დიდი შემდეგნაირად ახასიათებს მათ: „მწვალებელი, ერეტიკოსი დაერქვა სარწმუნოებისაგან მთლიანად ჩამოცილებულთ და უცხოქმნილთ. განხეთქილება არის ისეთი მიზეზი, რისგან განკურნებაც შეიძლება. ესენი არიან საეკლესიო საკითხებზე დავის გამო ერთმანეთისაგან გაყოფილები. კიდეშესაკრებლობა (თვითნებური თავშეყრა) კი არის, როცა დაუმორჩილებელ ეპისკოპოსს ან მღვდელს აყოლილი ერი კრებას იწვევს, როცა რაიმე ბრალისთვის დასჯილი სამღვდელო დასს განუდგება, კანონს თავს არ მოუხრის, ასამართლებს და ძალით მიიკუთვნებს პატივსა და მღვდლობას. ასევე: თუ გამოეყოფა ვინმე, დატოვებს კათოლიკე ეკლესიას და მოაწყობს თვითნებურ შეკრებას, ეს არის თვითნებური თავყრილობა, კიდეშესაკრებლობა. ეკლესიაში მყოფთაგან განსხვავებული აზრი სინანულის შესახებ არის განხეთქილება. ხოლო ერესი, მაგალითად მანიქეველთა და ა.შ... ნიშნავს გაყოფას თვით ღვთის სარწმუნოების საკითხში.
პირველ მამებს სურდათ მწვალებელთა სრულიად გაძევება და მათი, როგორც წარმართთა, ისე მიღება - შეწყნარება. (ანუ ნათლისღებით - ავტ). განხეთქილების მოქმედთა, როგორც ჯერ კიდევ ეკლესიის წევრთა შეწყნარება შეიძლება. თვითნებური თავშეყრის მომწყობთა ჯეროვანი სინანულის, გამოსწორებისა და მობრუნების შემდეგ შეიძლება მათი ისევ შეერთება ეკლესიასთან".1
როგორც ხედავთ, აღნიშნულ კანონში მართლმადიდებელ ეკლესიაში მიღება განდგომილობის დოზით განისაზღვრება.
დედაეკლესია, მწვალებლებიდან და განხეთქილებიდან ეკლესიაში დაბრუნების სამ გზას იცნობს:
1) ცდომილებისაგან განდგომა და სარწმუნოების აღიარება;
2) ცდომილებისაგან განდგომა, სარწმუნოების აღიარება და მირონცხება;
3) ნათლისღება.
ჩვენი აზრით, განსაკუთრებული ყურადღება ლათინებისადმი დამოკიდებულებას უნდა მიექცეს. დედაეკლესიაში მათი დაბრუნება ზემოაღნიშნული სამივე გზით ხორციელდებოდა, მათ შორის - ნათლისღებითაც.
ს. გოვორუნის წერილში „ლათინთა ნათლობის თაობაზე" საინტერესო კვლევა-ძიების ისტორიაა წარმოჩენილი: „1054 წელს კარდინალი გუმბერტი პროტესტს აცხადებდა იმის გამო, რომ ბერძნები „ხელახლა ნათლავდნენ წმიდა სამების სახელით მონათლულებს და განსაკუთრებით კი - ლათინებს". მეორე მხრივ, თეოდორე ბალსამონი დაახლოებით 1190 წელს წერდა, რომ ლათინები ეკლესიაში უნდა მიიღონ პირველი გზით - ე.ი. ცდომილებისაგან განდგომითა და სარწმუნოების აღიარებით. მე-15 საუკუნისთვის ამგვარი პრაქტიკა შეიცვალა. წმიდა მარკოზ ეფესელი წერს, რომ იმ დროს ლათინებს მირონცხებით ღებულობდნენ...
ეკლესიაში მწვალებლებისა და განხეთქილებაში მყოფთა მიღების ორი კანონიკური ტრადიციაა. პირველის თანახმად, ეკლესიის გარეთ შესრულებული არც ერთი საიდუმლო ნამდვილი არ არის. ამიტომ ეკლესიის წიაღში მოსული მწვალებლების გადანათვლა აუცილებელია. მეორე ტრადიციის მიხედვით, ზოგიერთი მწვალებელი შესაძლებელია ეკლესიაში გადანათვლის გარეშეც იქნას მიღებული.
პირველი ტრადიცია მოციქულ პავლეს სიტყვებს ეფუძნება: „ერთ არს უფალი, ერთ სარწმუნოება, ერთ ნათლისღება" (ეფ. 4.5) შესაბამისად, ერთია ეკლესიაც, სადაც საიდუმლოებები ჭეშმარიტად აღესრულება. ამ აზრმა გამოხატულება მოციქულთა 46-ე, 47-ე, 50-ე და 66-ე კანონში ჰპოვა. წმიდა ნიკოდიმოსი წერს, რომ მოციქულთა 46-ე კანონი საფუძველად დაედო კართაგენის იმ კრებას, რომელიც კვიპრიანე კართაგენელის დროს ჩატარდა, რომელიც ცნობილი იყო პრინ-ციპით: „ეკლესიის გარეთ ცხონება არ არის". ეს ტრადიცია შემდგომ პირველი მსოფლიო კრების მე-18 და მე-19 კანონებშიც გრძელდება...
მეორე ტრადიციას ის კანონები გამოხატავს, რომლითაც ნებადართულია ეკლესიაში გადანათვლის გარეშე იქნას არა მარტო განხეთქილებაში მყოფთა, არამედ მწვალებელთა მიღება. პირველ რიგში ესაა მეორე კრების მე-7, მე-8 და კართაგენის 57-ე კანონები.
ამრიგად ცხადია შეუსაბამობა ამ ორ ტრადიციასა და მოციქულთა 46-ე და 47-ე კანონებსა და მეორე მსოფლიო კრების მე-7 კანონებს შორის...
წინააღმდეგობების დაძლევა შეძლეს წმიდა ნიკოდიმოსმა (მთაწმინდელი) და წმინდა ათანასემ. მათი აზრით, ამ ორ ტრადიციას შორის არანაირი წინააღმდეგობა არ არის, თუკი მხედველობაში მივიღებთ, რომ ეკლესიაში არსებობს ორი კანონიკური პრაქტიკა: ე.წ. აკრივია და იკონომია - ე.ი. „სიზუსტე, სიმკაცრე" და „მიზანშეწონილობა, შემსუბუქება". წმიდა ნიკოდიმოსი წერს, რომ მეორე მსოფლიო კრებამ „აღნიშნული კანონი ნაწილობრივ დაიცვა", მოქმედებდა რა „შემსუბუქებით". იკონომია, წმიდა ნიკოდიმოსის განმარტებით, გამოყენებულ იქნა კონკრეტული ისტორიული გარემოებების შესაბამისად, რადგან იმ დროს არიანელები ბევრნი იყვნენ, დიდ ძალაუფლებას ფლობდნენ, რომ ისინი „მართლმადიდებლობისაკენ მოეზიდათ და მოხერხებულად გამოესწორებინათ". ამრიგად, ერეტიკოსთა გადანათვლასთან დაკავშირებული კანონების ურთიერთშეუსაბამობა მხოლოდ მოჩვენებითია. კანონები ადგენენ ორ საზღვარს, რომელთა შორისაც მოქმე-დებს ცოცხალი პრაქტიკა და ყოველთვის კონკრეტული მდგომარეობიდან და სამოძღვრო მიზანშეწონილობიდან გამოდის.
წმიდა მამების აზრით, „აკრივია ეკლესიის პრაქტიკას წარმოადგენს, გამომდინარეობას მისი თვითშეგნებიდან, რომლის მიხედვითაც, ეკლესიის გარეთ არც ჭეშმარიტი საიდუმლოებები არსებობს და არც ცხონება". წმიდა ნიკოდიმოს მთაწმინდელის მიხედვით, „იკონომია, რომელსაც ხანდახან იყენებდა ზოგიერთი წმიდა მამა, არ უნდა მივიღოთ არც კანონად და არც ნიმუშად". ანუ უპირატესობა ყოველთვის აკრივიას უნდა მიენიჭოს.2
კათოლიკები მწვალებლები რომ არიან, წმიდა მამები და ავტორიტეტული კრებები ადასტურებენ. ლათინები არა მხოლოდ განხეთქილებაში იმყოფებიან, არამედ მწვალებლობაშიც არიან. ამიტომ მათ მიმართ აკრივიად გადანათვლა, ხოლო იკონომიად - მირონცხება უნდა მივიჩნიოთ.
წმიდა ათანასე პარიოსი წერს, რომ ლათინები ევნომიანალებზე უარეს მდგომარეობაში იმყოფებიან, რადგან ეს უკანასკნელნი შთაფვლით ინათლებიან. ამიტომ, - ამბობს იგი, - „ლათინობიდან მობრუნებულები აუცილებლად და უპირობოდ უნდა მოინათლონ". „ლათინთა ნათლობა ყალბია და ამიტომ იგი მიუღებელია, როგორც აკრივიით, ასევე იკონომიით", - წერს წმიდა ნიკოდიმოსი. მას ეთანხმება ევსტრატი არგენტისიც, რომელიც ამბობს: შეუძლებელია, რომ ლათინთა ნათლობა თუნდაც იკონომიით იქნეს დაშვებული, რადგან სხურებით ნათლობის მათეული წესი არასწორია.
იგივე არგუმენტებია მოყვანილი 1755 წლის ოროსშიც: ჩვენ „მათგან (მწვალებლებისაგან) მოსულებს ვიღებთ, როგორც მოუნათლავებს".
1755 წლის ოროსი არ წარმოადგენს რაიმე ახალ ან უსაფუძვლო დებულებას. იგი ეკლესიის კანონიკურ ტრადიციას ეფუძნება და ამ ტრადიციის სისხლსავსე გამოვლინებაა.
ოროსი (კანონი) კონსტანტინოპოლის კრებაზე პატრიარქმა კირილე V-მ მიიღო. მას აგრეთვე ალექსანდრიის პატრიარქმა მათემ და იერუსალიმელმა პორფირიმ მოაწერეს ხელი.
ოროსის საფუძველში კათოლიციზმის, როგორც მწვალებლობის, ისიხასტებისეული აღქმა დევს. ყოველივე ამის გამო არ შეიძლება ოროსი დრომოჭმულად ჩაითვალოს, პირიქით, იგი ჩვენს დროშიც მეტად აქტუალურია.3
რაც შეეხება აღმოსავლეთის ეკლესიის დამოკიდებულებას პროტესტანტების მიმართ: 1644 წელს კონსტანტინოპოლის პატრიარქმა პართენი მეორემ დაადგინა, რომ ისინი ხელახლა უნდა მოინათლონ.
ამრიგად, საკითხის კვლევა-ძიებამ დაგვანახა, რომ მწვალებლები ეკლესიაში ნათლისღების შედეგად უნდა მივიღოთ.
თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ კათოლიკები ვატიკანის II კრების შემდეგ კიდევ უფრო დაშორდნენ მართლმადიდებლურ სწავლებას და მრავალი დოგმატური თუ კანონიკური სიახლე შეიტანეს თავიანთ სწავლებაში, მიგვაჩნია, რომ იკონომიის პრაქტიკა მათ მიმართ აბსოლუტურად უადგილოა. (გაგრძელება...)
1წმ. ბასილი დიდი. ეპისტოლე პირველი კანონთა შესახებ ამფილოქე იკონიის ეპისკოპოსის მიმართ. დიდი სჯულის კანონი. 2004. გვ. 238.
2ს. გოვორუნი. ლათინთა ნათლობის თაობაზე. 2006.
3იქვე გვ. 24-26.
დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე
Xareba.net - ის რედაქცია
უკან დაბრუნება